ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ (μέρος 10ο) - Καθαροί, οι "αιρετικοί" της γνώσης και της αγνότητας

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΘΑΡΩΝ

"Τα θαύματα που περιγράφονται στην καινή διαθήκη συνέβησαν μόνο μεταφορικά. Ο τυφλός βρήκε το φως του βγαίνοντας από την αμαρτία, ενώ ο Λάζαρος αναστήθηκε εκ νεκρών γιατί είδε ένα νόημα στη ζωή του. Oι Καθαροί τιμούσαν το Άγιο Πνεύμα ως την αρχή που δίνει τη δυνατότητα στην ανθρώπινη ψυχή να υπάρξει στον πραγματικό, τον αόρατο κόσμο του αγνού φωτός" (Έρικ Γκουάιναντς)



Η παραπάνω ερμηνεία ανήκει σε σύγχρονο μελετητή των Καθαρών και δίνει μια, για τα σημερινά δεδομένα, ευλογοφανή απάντηση για το τι πραγματικά πίστευε η ομάδα. Βέβαια, η άποψη αυτή, που σκιαγραφεί το αναζωογονημένο ενδιαφέρον της εποχής μας γύρω από το Γνωστικισμό και τα εσωτερικά ζητήματα, ήταν πέρα από κάθε φαντασία για τις μεσαιωνικές θρησκευτικές πεποιθήσεις, που αναγν΄βριζαν τον Σατανά σε οτιδήποτε ξέφευγε από το γράμμα της επίσημης εκκλησιαστικής διδασκαλίας. Για τους σύγχρονους (Αγγλοσάξονες - προτεσταντικής προέλευσης ερευνητές) η δυαρχική μάχη ανάμεσα στο Καλό και το Κακό, που τελικά θα καταλήξει στην επικράτηση του Καλού και την άνοδο της ψυχής στους χώρους που της αξίζουν, λαμβάνει χώρα μέσα σε κάθε ανθρώπινη ψυχή και όχι στον εξωτερικό κόσμο. Ο κάθε άνθρωπος θα γίνει τελικά σύμμαχος των αγαθοποιών δυνάμεων μέσα από μια σειρά μετενσαρκώσεων εξαγνιστικού χαρακτήρα. Η έννοια της μετενσάρκωσης πιθανόν να είναι επίσης μεταφορική, λένε σήμερα οι ερευνητές. Οι άνθρωποι που δοκιμάζουν σοβαρές κρίσεις, όταν τις ξεπεράσουν, διακατέχονται από ένα αίσθημα αναγέννησης και μια νέα αντίληψη της πραγματικότητας. Μεταφρασμένο σε θρησκευτικούς όρους αυτό το συναίσθημα ονομάζεται μυστικιστική εμπειρία.

Η δυαρχική αρχή των Καθαρών αποστρεφόταν την ύλη ως δημιούργημα του Κακού. Η ύλη μας συνδέει με τον εξωτερικό κόσμο, με το κυνήγι καταναλωτικών αγαθών και τη συσσώρευση υλικών πραγμάτων, που θα μας κάνουν να αισθανθούμε ελαφρώς καλύτερα για το εσωτερικό μας κενό. Οι Καθαροί θεωρούσαν ότι η εκούσια λιτότητα είναι το μονοπάτι που οδηγεί στις υψηλότερες σφαίρες του Εαυτού. Η Γνώση, το θεμέλιο της σωτηρίας της ψυχής, δίνεται εκ θείας αποκαλύψεως σε μικρές ομάδες εκλεκτών. κατά τον ερευνητή Χάρνακ, η διάκριση ανάμεσα στην Πίστη και στην Γνώση, που απευθύνεται σε λίγους, αποτελεί "βαθύ εξελληνισμό του Χριστιανισμού". Μπορεί να επιτευχθεί από τους ικανούς και τους κατάλληλα προετοιμασμένους μέσω τεχνικών διαλογισμού, προσευχής, αυτοσυγκέντρωσης και νηστείας.



Από την άλλη πλευρά, δεν λείπουν οι θεωρίες που συνδέουν την επιμονή των Καθαρών για υπέρβαση των επίγειων απολαύσεων μέσω της σεξουαλικής αποχής και των παρατεταμένων νηστειών με κάποιες ιδιαίτερα διαδεδομένες σύγχρονες μορφές διαταραχών, όπως η ανορεξία και η κατάθλιψη. Τελικά εξαρτάται από ποια οπτική γωνία βλέπει κανείς τα πράγματα. Σύμφωνα με τον Γουάιναντς, ένα άλλο μονοπάτι προς τα ανώτερα επίπεδα συνείδησης αντιπροσωπεύει η τέχνη. Δεν είναι τυχαίο ότι, όταν οι Καθαροί εξοντώθηκαν στο Λάνγκντον, αυτοί που διέσωσαν τη διδασκαλία τους και τη μετέφεραν αλλού ήταν οι λυρικοί ποιητές, οι τροβαδούροι, που μέσα από αλληγορίες και ρίμες διέδωσαν τα βαθύτερα νοήματα της αντιφατικής αυτής ομάδας.

Οι Καθαροί ήταν κληρονόμοι των διδασκαλιών που είχαν έρθει από την Ανατολή και ήταν ήδη κτήμα των Γνωστικών και των πρώτων Χριστιανών. Βαθιά Γνωστικιστές, οι κάτοικοι της περιοχής δεν πίστευαν ότι ο Χριστός πέθανε πάνω στο σταυρό! στην πραγματικότητα δεν πίστευαν καν ότι είχε γεννηθεί από την Παρθένο Μαρία, την οποία θεωρούσαν άγγελο, αλλά ότι είχε απλώς εμφανιστεί με ένα επιφανειακά υλικό σώμα και είχε εισχωρήσει στο σώμα της Θεοτόκου από το αυτί της(!), απ' όπου και εξήλθε ως φάντασμα (η κυριολεξία ή η μεταφορά της συγκεκριμένης άποψης έγκειται στην προσωπική έρευνα και κατανόηση του κάθε αναζητητή).



Η βάση του μυστικισμού τους ήταν μετάδοση της δύναμης της Αγάπης, γι' αυτό και οι μυστήριες τελετές τους -οι οποίες διαστρεβλώθηκαν εύκολα από την Ιερά Εξέταση- εστιάζονταν στη μεταβίβαση αυτής της δύναμης. Μέσα από την αγάπη έβγαινε στην επιφάνεια το Θείο Δώρο, που βοηθούσε την ψυχή να προσπεράσει -χωρίς να υποφέρει- την πύλη του θανάτου, να δραπετεύσει από τις σκιές και να ενωθεί με το Φως. Το βάπτισμα, το consolamentum, εδίδετο στους ετοιμοθάνατους Πιστούς με το άγγιγμα των χεριών στο κεφάλι. Με αυτόν τον τρόπο οι Τέλειοι -που είχαν δυνάμεις λυτρωτικές- απελευθέρωναν την ψυχή από το "μολυσμένο" κορμί μεταδίδοντας ενέργεια στο πνεύμα, για να συνεχίσει την άνοδο του προς το Φως με ασφάλεια, να εξελιχθεί και να κάνει το μεγάλο άλμα προς τον Κόσμο. η πτώση της ψυχής στο γήινο επίπεδο ήταν για τους Καθαρούς απαραίτητη προϋπόθεση για τη επάνοδο της στην ευδαιμονική αιωνιότητα.

"Για να φτάσει στη γνώση του Φωτός η ανθρώπινη ψυχή -όπως και η παγκόσμια ψυχή πριν από αυτήν- οφείλει να κατέλθει στην ύλη..." (Πίστη-Σοφία). 

Ο ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΜΠΟΣ : ΕΝΑΣ ΚΡΥΠΤΟΚΑΘΑΡΟΣ ΤΟΥ 15ου ΑΙΩΝΑ;



Ο Ιερώνυμος Μπος υπήρξε μια από τις αινιγματικές προσωπικότητες της παγκόσμιας τέχνης. Οι πίνακες του μεγάλου Φλαμανδού ζωγράφου προβληματίζουν ακόμη και σήμερα τους επίδοξους ερευνητές του, καθώς περιέχουν πλήθος συμβόλων και δαιμονικών στοιχείων. γεννήθηκε το 1450 στην πόλη Χερτονγκένμπος της Φλάνδρας, σε οικογένεια καθολικών ιερέων και καλλιτεχνών. Σύντομα, όταν ανακάλυψε το ταλέντο που έκρυβε μέσα του, υιοθέτησε ένα ψευδώνυμο που θύμιζε τον τόπο καταγωγής του (προφανώς για να αποστασιοποιηθεί από τους άλλους ζωγράφους του οικογενειακού του κύκλου) κι άρχισε να δημιουργεί τα παράξενα όσο και τεχνικώς άρτια έργα του.



Γενικά, δεν διαθέτουμε πολλές πληροφορίες για τη ζωή του, πέρα από το γεγονός ότι έκανε έναν γάμο, που τον καταξίωσε στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα της εποχής του, ανοίγοντας στην τέχνη του τις πύλες του βασιλείου της Ισπανίας. Φαινομενικά έζησε ήρεμα. Κατά πόσο όμως μπορεί να ήταν ήρεμη η ζωή μιας ιδιοφυΐας όπως ο Μπος; Τα έργα που μας κληροδότησε, γεμάτα μυστικιστικά σύμβολα επηρεασμένα από την αλχημεία, τα Ταρώ, τις λαϊκές δοξασίες της μεσαιωνικής Φλάνδρας και τις παραδοσιακές γιορτές των τρελών, έχουν αναλυθεί ποικιλοτρόπως από τους τεχνοκριτικούς όλων των εποχών, που προσπάθησαν να λύσουν το μυστήριο Μπος συνδέοντας τον με μια ομιχλώδη οργάνωση : την Αδελφότητα της Παναγίας.



Πρόσφατα όμως, το 1997, η συγγραφέας Λίντα Χάρρις έρχεται να αναταράξει τα νερά με ένα βιβλίο που τιτλοφορείται Η Μυστική Αίρεση του Ιερώνυμου Μπος. Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο ζωγράφος ήταν, όντως, μέλος της Αδελφότητας της Παναγίας, μιας μυστικής ομάδας Καθαρών! Τι κι αν ο εκκεντρικός καλλιτέχνης έζησε 200 χρόνια μετά την εξολόθρευση των Καθαρών από τις λεγεώνες του Πάπα; οι αιρετικοί, κυνηγημένοι σχεδόν από τη στιγμή που εμφανίστηκαν, ήξεραν να κρατούν τα μυστικά τους και να επιβιώνουν ακόμη και κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. σύμφωνα με τη συγγραφέα, οι πρόγονοι του Μπος είχαν αποφύγει την πυρά κρατώντας τα πραγματικά τους πιστεύω ως επτασφράγιστο μυστικό στους οικογενειακούς κόλπους. Το 15ο αι. η Ιερά Εξέταση μπορεί να πίστευε ότι είχε απαλλαγεί από τη "μάστιγα" των Καθαρών, αλλά ο ίδιος ο ζωγράφος κριτίκαρε σκληρά τη διαφθορά της παπικής εξουσίας εκ των έσω, για όσους φυσικά μπορούσαν να αποκρυπτογραφήσουν τα μηνύματα που περνούσε μέσα από τους περίεργους και τρομακτικούς πίνακες του.



Για τη Χάρρις, τα μεταλλαγμένα ανθρώπινα σώματα και τα τέρατα που αναμιγνύονται με τον κλήρο, οι κουκουβάγιες -κλασικό σύμβολο του Σατανά κατά τους σκοτεινούς χρόνους-, ο σκύλος που καταδιώκει τον "άσωτο υιό" και ο κύκνος (σήμα κατατεθέν στης Αδελφότητας της Παναγίας) έξω από έναν οίκο ανοχής, είναι οι δημιουργικοί οραματισμοί ενός καλλιτέχνη, που γνωρίζει πολύ καλά την κοινωνική εξαθλίωση που επικρατεί στην εποχή του και τη διαφθορά εκ μέρους αυτών που υποτίθεται ότι διαφυλάσσουν την ηθική, δηλαδή την Επίσημη Εκκλησία. Οι Καθαροί θεωρούσαν τον Πάπα Αντίχριστο και, κατά τη συγγραφέα του βιβλίου, την Παρθένο Μαρία πόρνη. Το γλυπτό ενός δαίμονα έξω από την εκκλησία της γενέτειρας του Μπος ίσως να υπαινίσσεται τον ίδιο τον Πάπα. Στη Λατρεία των Μάγων, μια φιγούρα που μοιάζει με τον Ποντίφικα απεικονίζεται με τραυματισμένο πόδι, δείγμα αμαρτίας, ενώ η ίδια η Παναγία εμφανίζεται σαν κούκλα παραπέμποντας στην ειδωλολατρεία!

το έργο Ο κήπος Των Τέρψεων

Η ύλη για τους Καθαρούς είναι δημιούργημα του κακού και το γιγαντιαίο μοναχικό μάτι που πλάθει τον κόσμο με το βλέμμα του μπορεί επιφανειακά να τηρεί τους κανόνες της εκκλησιαστικής διδασκαλίας για την αγαθοποιό δύναμη, αλλά μέσω της παλέτας του Μπος μοιάζει περισσότερο με δαιμονικό στοιχείο, υποστηρίζει η Χάρρις. Φαίνεται ότι ο ζωγράφος εμπνεύστηκε το συγκεκριμένο έργο από το (γνωστικό) Απόκρυφο Ευαγγέλιο του Ιωάννη : "Και όλοι οι άγγελοι και οι δαίμονες εργάστηκαν, μέχρις ότου κατασκεύασαν το φυσικό σώμα" (19). Η διαφθορά λαμβάνει χώρα κατά τους Καθαρούς στο Φυσικό Κόσμο. Στο έργο Ο Κήπος Των Τέρψεων, όπου άνδρες και γυναίκες γνωρίζουν ηδονή και οδύνη, επιβεβαιώνεται με τον πιο παραστατικό τρόπο αυτή η πίστη. Όμως αντίθετα με τον κλήρο, που είναι εκ προοιμίου κακός, ο απλός κόσμος είναι απλά αδαής και μπορεί να σωθεί γνωρίζοντας το εσωτερικός θεϊκόν Φως -τον Ιησού- αν απαρνηθεί τις γήινες απολαύσεις.



Εννοείται ότι η ερμηνεία της Χάρρις για τον Ιερώνυμο Μπος και το έργο δεν είναι παρά μόνο άλλη μια ανάλυση που έρχεται να προστεθεί στις πολλές και διάφορες που έχουν προηγηθεί. Η εποχή που έζησε ο Φλαμανδός ζωγράφος απέχει πάρα πολύ από τη δική μας και δεν μπορούμε να βγάλουμε βέβαια συμπεράσματα για το τι ακριβώς ήθελε να μεταδώσει μέσα από την τέχνη του. Η ερευνήτρια ισχυρίζεται ότι η εσωτερική ζωή του Μπος ήταν όπως τα έργα και οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις : ένα κράμα φωτός και σκότους, Θεού και Δαίμονα, ήταν ταυτόχρονα ένας άνθρωπος με υψηλό βαθμό μύησης και έντονες σαρκικές επιθυμίες. Η παγκοσμιότητα αυτού του διχασμού ανάμεσα σε ανθρώπους με εσωτερικές αναζητήσεις είναι το στοιχείο που κάνει τόσο διαχρονική και γοητευτική την τέχνη του...

Το ένατο μέρος ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ - Καθαροί, οι "αιρετικοί" της γνώσης και της αγνότητας, εδώ: http://fysikidrasi.blogspot.gr/2013/10/9.html

Το δεύτερο μέρος ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ -Ναΐτες Ιππότες, η πρώτη μυστική αδελφότητα, εδώ: http://fysikidrasi.blogspot.gr/2013/10/2_24.html

Το πρώτο μέρος ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ - Τι είναι - Πότε ξεκινάν ιστορικά - Πως λειτουργούν, εδώ: http://fysikidrasi.blogspot.gr/2013/10/1_24.html

Πηγή : Μυστικές εταιρίες, εκδόσεις Αρχέτυπο, σελ. 44-47