Η Συστημική Επιστήμη είναι μια εξέλιξη της Θεωρίας των Συστημάτων και της Κυβερνητικής, που εμφανίστηκαν στην δεκαετία του 1940 και προσανατόλισαν την ψυχολογική ματιά από το άτομο στο 'όλον' και από τις προσωπικές ιδιότητες στις σχέσεις. Η επιστήμη αυτή τροφοδότησε με σειρά μοντέλων την ατομική και οικογενειακή θεραπεία διεθνώς.
Οι καταβολές
Σύμφωνα με την Συστημική Ψυχολογία, γεννιόμαστε και εξελισσόμαστε μέσα σε ομάδες ισχυρής επιρροής, με κυρίαρχη την οικογένεια. Οι ομάδες αυτές μας χαρακτηρίζουν και μας καθορίζουν. Μάλιστα, ο καθένας μας συναρτάται με "οριζόντιες" σχέσεις (αυτές δηλαδή που εξελίσσονται στο παρόν), όσο και με "κάθετες" σχέσεις (εκείνες που συγκροτούν την οικογενειακή ιστορία ή την ιστορία του έθνους, της θρησκείας, της επιχείρησης κλπ., δηλαδή των μικρότερων ή των μεγάλων συστημάτων στα οποία διαχρονικά ή επίκαιρα ανήκουμε).
Κλάδος της Συστημικής Επιστήμης είναι και η "Φαινομενολογική Συστημική Θεώρηση", με μέθοδο εφαρμογής την Συστημική Αναπαράσταση (Σ.Α., χάριν συντομίας). Θεμελιωτής της μεθόδου είναι ο Γερμανός ψυχοθεραπευτής και φιλόσοφος Bert Hellinger, που με μοναδικό τρόπο κατόρθωσε να ενοποιήσει ερεθίσματα και ανακαλύψεις από ολόκληρο το πεδίο της ψυχοθεραπείας και να εμφανίσει στην δεκαετία του 1980 αυτή την νέα πρόταση. Ξεκινώντας από την ψυχανάλυση και διαπερνώντας σχολές όπως θεραπευτική ύπνωση, συναλλακτική ανάλυση, πρωτογενής θεραπεία, νευρογλωσσικός προγραμματισμός, ψυχόδραμα κλπ., ο Hellinger την ονόμασε ‘βραχεία θεραπεία’ ή ‘βοήθεια’. Η Σ.Α. αποτελεί ένα ‘όχημα’, που μεταφέρει με διακριτικότητα και ταυτόχρονα με εκπληκτική διεισδυτικότητα τον ενδιαφερόμενο στους βασικούς κανόνες, στις ‘τάξεις’ της ζωής και της ύπαρξης, στην μοναδική θέση που αναλογεί στον καθένα μας στα συστήματα που μας περιέχουν και τα περιέχουμε, δηλ. στην οικογένεια, το έθνος, τον πολιτισμό, το σύμπαν.
Η Σ.Α. στηρίζεται σε ένα βιωματικό δρώμενο, και φέρνει στο προσκήνιο την ακατάλυτη σύνδεση του ανθρώπου με τα συστήματα στα οποία ανήκει, καθώς και με τους Νόμους και τις Τάξεις που τα διέπουν. Μια περιεκτική περιγραφή της μεθόδου, ως κοσμοθεωρία και θεραπευτική εφαρμογή, θα βρει ο αναγνώστης στο βιβλίο : Η Κρυφή Συμμετρία της Αγάπης (Bert Hellinger, G. Weber και H. Beaumont, , Εκδόσεις Κλωθώ, Αθήνα 2002).
Δυναμική του Συστήματος
Η πανανθρώπινη πρωτογενής ανάγκη του ανήκειν, και μάλιστα σε ισοτιμία με τους άλλους σε μιαν ομάδα που ονομάζουμε σύστημα υποδηλώνοντας την συνοχή της, ο σεβασμός της ιεραρχίας αρχαιότητας εισόδου του κάθε μέλους, η εγγενής συνθήκη που διέπει κάθε σύστημα και επιμένει στην διατήρηση της ολότητάς του πάση θυσία, καθώς και η ανταλλαγή με βάση την συνεχή διαδικασία του δούναι και λαβείν ανάμεσα στα μέλη, αποτελούν τις κεντρικές ‘τάξεις’, στις οποίες στηρίζεται η κοσμοαντίληψη της Σ.Α. Σε περίπτωση που κάποια από αυτές τις κεντρικές συνισταμένες απειληθεί ή διαταραχτεί, το αποτέλεσμα εμφανίζεται ως ανισορροπία και η επίπτωση επιβαρύνει σε βάθος χρόνου ανύποπτα μέλη του συστήματος.
Κυρίαρχη εδώ προβάλλει η σημασία της θέσης, που ο καθένας μας καταλαμβάνει μέσα στα συστήματα όπου ανήκει, καθώς και στα μεγασυστήματα που τα περικλείουν. Η θέση αυτή είναι υπαρξιακά καθοριστική, μοναδική και αδιαπραγμάτευτη. Υπερβαίνει τους περιορισμούς του χρόνου, του τόπου και των σχέσεων, της έμβιας ύπαρξης ή του θανάτου και αποτυπώνεται ανεξίτηλα τόσο στο πεδίο του συστήματος όσο και στην ασυνείδητη εσωτερικευμένη εικόνα του.
Όταν ένα μέλος του συστήματος παραγκωνιστεί και χάσει την θέση του, εκδιωχθεί ή ξεχαστεί, η νομοτελειακή συστημική τάξη παρεμβαίνει και ωθεί κάποιο άλλο, νεώτερο συνήθως, μέλος να αναλάβει να "υπενθυμίσει" και να "ανακαλέσει" (βλ. και αγγλικά, 're-member') την παρουσία του αποκλεισμένου, θυσιάζοντας όμως κάτι πολύτιμο από τον εαυτό του και την δική του πορεία. Αυτή η ασυνείδητη ταύτιση και ανάληψη των βαρών καθώς και απόπειρα επανάληψης της ζωής ενός προγόνου ονομάζεται εμπλοκή και αποτελεί την γενεσιουργό αιτία μεγάλου μέρους του ανθρώπινου πόνου. Αποτελεί μάλιστα και μιαν ατελέσφορη θυσία, μια διευθέτηση αδιέξοδη καίτοι βαθιά αγαπητική, που τελικά αποτελεί Ύβρη, γιατί κανείς δεν μπορεί να 'ζήσει' την ζωή κάποιου άλλου, "κανείς δε μπορεί να μπει στο ίδιο ποτάμι για δεύτερη φορά" (Ηράκλειτος).
Η Σ.Α. εντοπίζει την εμπλοκή, αποκαλύπτοντας την δυναμική αλλά και την μοναδικότητα της "θέσης" του καθενός μέσα σε ένα δεδομένο σύστημα.
Το Αντικείμενο της Οικογενειακής Αναπαράστασης
Αυτό που ξεχωρίζει το οικογενειακό σύστημα είναι η μοναδικότητά του, καθώς εδώ μας χαρίζεται το υπέρτατο αγαθό, η ίδια η ζωή. Η προσφορά της ζωής από τους γονείς είναι μια ολοκληρωμένη πράξη και απόδειξη υπέρτατης αγάπης, μιας και η ζωή είναι το δώρο με την υψηλότερη και ανυπέρβλητη αξία. Παρατηρούμε όμως πως μπορεί και να αρνούμαστε να αποδεχτούμε την ευθύνη αυτού του δώρου της ζωής, απορρίπτοντας τους γονείς μας ή/και αυτά που μας προσέφεραν.
Η Σ.Α. μας αποκαλύπτει ότι, μέσα στην οικογένεια, ο άνθρωπος χρειάζεται να αποδεχτεί το 'μερίδιό' του, την Μοίρα. Χρειάζεται να σεβαστεί ό,τι έχει προηγηθεί, να νοιώσει ευγνωμοσύνη για το δώρο της ζωής, να βιώσει τους δεσμούς και την αγάπη, να απολαύσει την φροντίδα που έλαβε και αργότερα θα προσφέρει και εκείνος. Κατόπιν μπορεί να επιδοθεί στο δικό του έργο, να διαμορφώσει το δικό του νέο σύστημα και, τελικά, να αναζητήσει την ολοκλήρωση στο μεταεπίπεδο μιας νέας αντίληψης και σύνδεσης με το Όλον, που προϋπόθεσή της έχει την κατάφαση σε ό,τι έχει προηγηθεί, πέρα από το Καλό και το Κακό και σε ό,τι Είναι.
Η Οικογενειακή Αναπαράσταση (Ο.Α.) επιτρέπει στον ενδιαφερόμενο να διερευνήσει οποιονδήποτε προβληματισμό του και να κατανοήσει καλύτερα την θέση και τον ρόλο του στο οικογενειακό σύστημα. Με την βοήθεια των εκπροσώπων και με βάση τα συναισθήματα που βιώνουν, αναζητείται μια νέα ισορροπία στην δεδομένη οικογένεια. Συγχρόνως αναβιώνει η συστημική μνήμη, το ασυνείδητο του συστήματος, που υπερβαίνει την ατομική μνήμη και αναδεικνύει άγνωστες πτυχές της ιστορίας, των αποσιωπήσεων, και της άγραφης δυναμικής της οικογένειας.
Η αναπαράσταση στοχεύει να εντοπίσει πιθανές εμπλοκές και να δώσει λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ενδιαφερόμενος. Σκοπός είναι η επανασύνδεση των μελών με αγάπη, η οποία τελικά εκδηλώνεται έμπρακτα ως "Αγάπη για την Ζωή".
Η Ο.Α. στοχεύει σε Λύση, η οποία οδηγεί είτε στην διακοπή, δηλαδή την απεμπλοκή, είτε στην συνειδητοποίηση και αποδοχή της εμπλοκής, που την κάνει χειρίσιμη αλλά και σεβαστή για τον άνθρωπο. Μια επιτυχημένη λύση επανατοποθετεί όλα τα μέλη του συστήματος στην θέση τους, ιδιαίτερα εκείνα που είχαν παραγκωνιστεί ή αποκλειστεί. Αποκαθιστά έτσι μια νέα εικόνα της οικογένειας, που βασίζεται στην ισοτιμία, την αναγνώριση όλων και στην συμφιλίωση με την κοινή μοίρα και, όπου αναγκαίο, ακόμα και με την εμπλοκή και την ενοχή και το οποιοδήποτε βάρος τους.
Λειτουργία, Διαδικασία και Στόχοι της Συστημικής Αναπαράστασης
Ως μέθοδος, η Σ.Α. λειτουργεί με βάση τα μορφογενετικά πεδία, τα οποία επιτρέπουν και διασφαλίζουν την μετάδοση της πληροφορίας πέραν των περιορισμών του χώρου και του χρόνου. Έτσι, μπορούμε να εντοπίσουμε το πώς αισθάνεται, π.χ, ένα συγκεκριμένο μέλος της οικογένειας, μέσω της απλής εκπροσώπησής του από κάποιον που ούτε το γνωρίζει ούτε έχει συλλέξει πληροφορίες για εκείνο. Με μιαν εναργή παρακολούθηση και ίσως και επέμβαση του συντονιστού σε σημεία-κλειδιά, οι περισσότεροί μας έχουμε βιώσει την εμπειρία της εκπροσώπησης σαν ένα είδος συναρπαστικής διεύρυνσης και διείσδυσης, που μας έχει προσφερθεί από το πεδίο και τον ίδιο τον εαυτό μας και έχει προσφέρει και στον συνάνθρωπο πολύτιμη συνδρομή.
Η Σ.Α. διεξάγεται ατομικά ή και πιο αποτελεσματικά ομαδικά, από ανθρώπους που αναζητούν την αυτογνωσία αλλά και την επίλυση επίκαιρων προβλημάτων. Είναι μια διαδικασία βιωματική, όπου όλοι οι συμμετέχοντες μοιράζονται βαθιές εμπειρίες και καρπώνονται οφέλη ψυχής. Η ιδιοφυής πρόταση του Hellinger στηρίζεται στην παρατήρηση ότι (α) ένα ξεκάθαρο αίτημα, (β) ο καθορισμός του χώρου, (γ) η παρουσία ενός, δύο ή περισσότερων ατόμων, που ορίζονται να εκπροσωπήσουν κεντρικά μέλη του υπό έρευνα συστήματος και (δ) ένας έμπειρος και διαπιστευμένος συστημικός θεραπευτής ή σύμβουλος, που κινούμενος από την αγάπη, "επιτρέπει στο διαχωρισμένο να ξαναβρεί τον εαυτό του", όπως ο ίδιος αναφέρει, αποτελούν αναγκαίες και απλές προϋποθέσεις ενεργοποίησης του πεδίου του συστήματος, ενός 'πεδίου που γνωρίζει' (Dr. Albrecht Mahr) και προσφέρει αφθονία έγκυρων και κεντρικών πληροφοριών, που σύντομα αποκαλύπτουν τα κομβικά σημεία της εμπλοκής, άρα εν δυνάμει οδηγούν στην λύση της ή, έστω, την αποδοχή της.
Ανά αναπαράσταση, η ομάδα χωρίζεται:(α) στον ενδιαφερόμενο, που θέτει το αίτημά του με ευκρίνεια, (β) στους εκπροσώπους, που επιλέγονται τυχαία ανάμεσα στους παριστάμενους ή προσέρχονται αυτόβουλα, για να αναπαραστήσουν τα βασικά πρόσωπα του υπό έρευνα συστήματος και (γ) στους ενεργούς παρατηρητές ή αλλιώς θεατές, τα υπόλοιπα δηλαδή παρευρισκόμενα μέλη της ομάδας.
Ο ενδιαφερόμενος ενθαρρύνεται να "στήσει" με περίσκεψη και αυτοσυγκέντρωση εκπροσώπους, που μπορεί ο ίδιος να επιλέξει για τα μέλη του συστήματός του στον χώρο και σύμφωνα με την εσωτερική του εικόνα για την θέση που, σε αλληλοσυνάρτηση, έχουν μέσα στο σύστημα. Μόλις γίνει αυτό, ο ίδιος μπορεί να αποσυρθεί σε θέση παρατηρητού ή να συμμετάσχει μέσα στην αναπαράσταση. Μετά από κάποιο χρόνο συντονισμού, οι εκπρόσωποι καλούνται να αντιληφθούν τι αίσθηση τους προκαλείται στην συγκεκριμένη θέση. Ζέστη ή ψύχος, μούδιασμα, κάποιος πόνος, μια κράμπα ή μια ξαφνική εμφάνιση ενός έντονου συναισθήματος, όπως π.χ. θυμός, στους εκπροσώπους, οδηγεί τον συντονιστή σε ήπιες παρεμβάσεις, μέχρις ότου όλοι να αισθάνονται καλά, οπότε προκύπτει και η τελική εικόνα της αναπαράστασης, συνήθως εικόνα Λύσης. Συχνά, οι εκπρόσωποι προσκαλούνται να εκφέρουν ορισμένες φράσεις δύναμης, που προτείνει ο συντονιστής και αποτελούν εξισορροπητικές θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Στην αναπαράσταση προκαλείται μέθεξη, διαβαθμισμένη δηλαδή και ενεργή συμμετοχή όλων των παριστάμενων στο δρώμενο. Παράλληλα, απαιτείται σεβασμός στην διαδικασία και σε ό,τι εμφανίζεται και προκύπτει. Η ψυχή καλείται να παρακολουθήσει τις κινήσεις εκείνες που προχώρησαν και ολοκληρώθηκαν, αλλά και όσες ανακόπηκαν ή λοξοδρόμησαν από κάποιο ιδιαίτερο γεγονός στην διαγενεαλογική ιστορία της οικογένειας ή εν γένει του συστήματος που ερευνάται. Μάλιστα επειδή, όπως προκύπτει από τις αναπαραστάσεις, η ψυχή δεν ενδιαφέρεται για την χρονική αλληλουχία των γεγονότων αλλά για τις επιπτώσεις τους πάνω της και επειδή οι επιπτώσεις, ως χαράγματα, είναι εικόνες, η αναπαράσταση προσφέρει στην ψυχή ακριβώς υλικό σε εικόνες, που μιλούν μόνον σε εκείνη, αποκαλύπτοντας μύχια, συνήθως ασυνείδητα τραύματα του συστήματος ή του ατόμου, που τα κάνει αντιληπτά, εμφανή, άρα και θεραπευτικά διαχειρίσιμα.
Έτσι, η Σ.Α. "εικονοποιεί" τα μεγάλα θέματα, που έχουν επηρεάσει όχι μόνον το σύστημα του ενδιαφερόμενου, αλλά και όσων παίρνουν μέρος στην αναπαράσταση ως εκπρόσωποι και, ακόμη, αυτών που ενεργά παρακολουθούν. Κάθε αναπαράσταση λειτουργεί σαν ένα μυητικό κάλεσμα σε όλους τους παριστάμενους και επιφέρει πολλές φορές καταλυτικά αποτελέσματα στην ευρύτερη ομάδα. Τα αποτελέσματα αυτά είναι συνήθως έμμεσα και διακριτικά, δρουν όμως βαθύτατα θεραπευτικά.
Πηγή ; Αναπαράσταση.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου