ΓΙΑΜΑ
Εδώ θα ασχοληθούμε με το πρώτο βήμα της Γιόγκα, που λέγεται Γιάμα: Έλεγχος της συμπεριφοράς – η ηθική.
Δυστυχώς, δίνουμε πολύ λίγη προσοχή σ’ αυτήν την ιδιαίτερα σημαντική προϋπόθεση για κάθε πνευματική τεχνική. Το να επιτρέπουμε σ’ ένα άτομο να ασκεί πιο προχωρημένες τεχνικές, χωρίς προηγούμενα να έχει τη δυνατότητα να ελέγχει ως ένα βαθμό τη συμπεριφορά του, είναι σα να του δίνουμε την άδεια να οδηγήσει ένα αυτοκίνητο, χωρίς να είμαστε σίγουροι οτι ξέρει να οδηγεί, οτι έχει καλή όραση και οτι δεν είναι τρελός. Ο άνθρωπος αυτός μπορεί να γίνει επικίνδυνος και για τον εαυτό του και για τους άλλους.
Εμείς που ζούμε στο δυτικό πολιτισμό θέλουμε «γρήγορα αποτελέσματα» και εύκολες εμπειρίες. Θέλουμε να ασκούμε πιο προχωρημένες τεχνικές και διαλογισμούς χωρίς πρώτα να έχουμε εμπεδώσει τη συναισθηματική δομή που είναι απαραίτητη για την εξάσκηση και την υποστήριξη αυτών των τεχνικών. Είναι σαν να προσπαθούμε να χτίσουμε τον έβδομο όροφο μιας πολυκατοικίας πριν ακόμη στεγνώσει καλά - καλά το τσιμέντο στον πρώτο όροφο. Είναι φυσικό ότι κάποια στιγμή αργά ή γρήγορα θα καταρρεύσει.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Η ηθική είναι η βάση κάθε προσωπικής και κοινωνικής αρμονίας. Η ηθική είναι η έκφραση των υψηλών πνευματικών αληθειών, των υψηλότερων φυσικών νόμων του σύμπαντος στο σωματικό, συγκινησιακό, νοητικό και κοινωνικό επίπεδο. Η βασική αλήθεια του σύμπαντος είναι οτι υπάρχει μόνο ένα πνεύμα και έτσι στην πραγματικότητα μια συνειδητότητα που δημιουργεί και εκφράζεται μέσα από όλα τα όντα που υπάρχουν στη γη. Κάθε ύπαρξη είναι απλά ένα άλλο κύτταρο στο ίδιο σώμα του σύμπαντος όπου ζούμε.
Έτσι λοιπόν, κάθε σκέψη, λόγος ή πράξη μας, επιστρέφει στην πραγματικότητα σε μας μέσα από την επιρροή που έχει σ’ αυτό το κοινό συμπαντικό σώμα. Αυτός ο νόμος εκφράζεται τότε σαν νόμος του Κάρμα, σύμφωνα με τον οποίο ότι κάνουμε, σκεφτόμαστε ή λέμε, γυρίζει πάντα σε μας με το ίδιο μέτρο. Ο Χριστός έχει εκφράσει το μήνυμα αυτό πολλές φορές στη διδασκαλία του. Εξήγησε οτι θα κριθούμε ανάλογα με το πώς κρίνουμε και οτι αυτοί που ζουν με το σπαθί, θα πεθάνουν με το σπαθί. Ακόμη, βοήθησε ανθρώπους ασθενείς, με παράλυση ή τύφλωση, λέγοντας: "συγχωρέθηκαν οι αμαρτίες σου", εννοώντας οτι το σωματικό τους πρόβλημα ήταν το αποτέλεσμα κάποιας προηγούμενης εγωιστικής πράξης («αμαρτίας»).
Η λέξη αμαρτία όμως, είναι μια έκφραση βαριά. Είναι προτιμότερη η λέξη άγνοια ή σφάλμα. Ο εγωισμός μας και οι αρνητικές μας πράξεις βασίζονται στην άγνοια της πνευματικής μας ενότητας και στη λαθεμένη μας ταύτιση με το σώμα και το νου, που μας κάνει να φοβόμαστε τους άλλους και τη ζωή και να προσπαθούμε να προστατευτούμε, καταφεύγοντας πιθανά σε πλάγιους τρόπους, όπως είναι η βία, το ψέμα, η απάτη και η κλοπή. Κάθε «αμαρτία» λοιπόν, κάθε άσχημη συμπεριφορά στην κοινωνία, είναι αποτέλεσμα της άγνοιας, της λαθεμένης μας ταυτότητας και του φόβου.
Η EKΠAIΔEYΣH ΕΙΝΑΙ ΛΥΣΗ
Μόνιμη λύση σ’ αυτό το πρόβλημα δεν είναι ο περιορισμός της ελευθερίας των ανθρώπων ούτε η τιμωρία τους αλλά η εκπαίδευσή τους σ’ ένα πνευματικό επίπεδο. Η αφύπνιση σε κάθε άτομο του εσωτερικού εαυτού, της συνείδησης, είναι η μόνη ουσιαστική θεραπεία. Η συνείδηση ή ανώτερη διάνοια κάθε ατόμου είναι αυτό το μέρος του νου, που ανέρχεται στα υψηλότερα επίπεδα της ύπαρξης. Η ανώτερη διάνοια έχει επίγνωση της πνευματικής ενότητας που μας συνδέει όλους και έχει για όλους την ίδια συμβουλή «Συμπεριφέρσου στους άλλους όπως θα ήθελες οι άλλοι να συμπεριφερθούν σε σένα», ή «Μην κάνεις στους άλλους ότι δεν θα ήθελες να κάνουν οι άλλοι σε σένα».
Όποιος βρίσκεται στη διαδικασία της εξέλιξης, αναγκαστικά βρίσκεται σε ατελή κατάσταση. Μια ατελής κατάσταση στη διαδικασία του να γίνει κανείς τέλειος, σημαίνει σύγκρουση μεταξύ του παλιού και του νέου. Δεν είμαστε κακοί επειδή έχουμε κάνει μερικά λάθη από φόβο, ανασφάλεια η ανάγκη επιβεβαίωσης. Απλώς, δε γνωρίζουμε αρκετά ώστε να μην κάνουμε αυτά τα λάθη. Τι μπορούμε όμως να κάνουμε. Η λύση είναι να μαθαίνουμε από τα λάθη μας.
OI ΣYMΠANTIKOI NOMOI
Οι ηθικοί νόμοι είναι σαν τους νόμους της φύσης. Είναι απόλυτοι όπως η βαρύτητα. Αν πούμε ψέματα, κλέβουμε ή αδιαφορούμε για τους άλλους, κάποια στιγμή με κάποιο τρόπο θα βιώσουμε τις συνέπειες των πράξεων αυτών. Οι νόμοι αυτοί δε χρειάζονται αστυνομικούς, δικηγόρους ή δικαστές για να έχουν ισχύ. Οι δυνάμεις της φύσης και της ζωής φροντίζουν ώστε ο καθένας να παίρνει αυτό που του χρειάζεται για να μαθαίνει και να απελευθερωθεί από πράξεις που τον απομακρύνουν από το αληθινό εαυτό. Όταν ένα άτομο εναντιώνεται σ’ αυτούς τους νόμους, τότε εναντιώνεται στην ίδια του την ανώτερη του φύση.
Όλα τα πνευματικά συστήματα απαιτούν από το άτομο που ασχολείται με αυτά τουλάχιστον να προσπαθήσει να ακολουθήσει μια ορισμένη ηθική συμπεριφορά, πριν ασκήσει πιο προχωρημένες τεχνικές που απελευθερώνουν τις πανίσχυρες ενέργειες που υπάρχουν μέσα του. Σκοπός αυτής της στάσης είναι η προστασία του ατόμου και της κοινωνίας.
Επομένως, ο έλεγχος της συμπεριφοράς είναι το πρωταρχικό αλλά και το βασικό θεμέλιο της πνευματικής ζωής. Δεν μπορεί να υπάρξει πνευματική πρόοδος χωρίς την αλλαγή συμπεριφοράς, όσες ώρες κι αν κάνει κανείς διαλογισμό, όσες ασκήσεις κι αν εκτελεί καθημερινά, όση δύναμη κι αν έχει. Μέχρι να ξεπεραστεί ο εγωισμός, κάθε πνευματική άσκηση οδηγεί μοιραία, στο πνευματικό "εγώ" που είναι ο πιο δύσκολος τύπος "εγώ" που μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς. Ο έλεγχος της συμπεριφοράς που προτείνεται από τη Υoga έχει πολλές ομοιότητες με τις 10 Εντολές που διατυπώνονται στη Βίβλο.
Υπάρχουν πέντε βασικοί όψεις για τον έλεγχο της συμπεριφοράς και είναι:
1. ΜΗ ΒΙΑ
2. ΑΛΗΘΕΙΑ
3. ΟΧΙ ΚΛΟΠΗ
4. ΟΧΙ ΖΗΛΙΑ
5. ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΘΥΜΙΩΝ
Ας εξετάσουμε τον καθένα χωριστά
ΜΗ ΒΙΑ (YAMA Nο. 1)
Όλοι θέλουμε ειρήνη. Όλοι επιθυμούμε να αισθανόμαστε ασφαλείς. Σε κανένα δεν αρέσει να αντιμετωπίζει βία. Σε κανένα δεν αρέσει να τον μισούν, ή να τον βλάπτουν σωματικά, να του φωνάζουν, να τον κουτσομπολεύουν ή να τον σκέφτονται με αρνητικό τρόπο. Όλοι επιθυμούμε έναν κόσμο με ειρήνη και αγάπη. Αυτό είναι ένα αρχέτυπο που υπάρχει σε κάθε ανθρώπινο νου, ακόμα και αν σε ορισμένους είναι τόσο βαθιά θαμμένο, ώστε δεν το αντιλαμβάνονται.
Κι όμως ζούμε σ’ έναν κόσμο μακριά από αυτό με θυμό, μίσος, ανταγωνισμό, επιθετικότητα και βία. Γιατί δεν μπορούμε να φτιάξουμε τον κόσμο που επιθυμούμε; Η απάντηση είναι ο φόβος που έχουμε. Γιατί φοβόμαστε; Η απάντηση είναι άγνοια της βασικής ανώτερης αλήθειας σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας. Αγνοούμε ότι είμαστε αιώνιες ψυχές – πάντα ασφαλείς και ενωμένες με τους άλλους. Αγνοούμε ότι υπάρχει αρκετό φαγητό, ρούχα, στέγη και άλλοι πόροι απαραίτητοι στην ανθρώπινη επιβίωση, για όλους τους ανθρώπους πάνω στη γη. Δεν υπάρχει έλλειψη πόρων στη γη, υπάρχει κακή διανομή αυτών των πόρων.
Αγνοούμε ότι η πραγματική ικανοποίηση βρίσκεται μέσα μας, ότι εσωτερικά είμαστε ολοκληρωμένοι. Δεν έχουμε ανακαλύψει αυτή τη σπουδαία αλήθεια. Παρασυρόμαστε από επιθυμίες που εξελίσσονται τελικά σε προσκολλήσεις, εξαρτήσεις και πόθους. Αυτές γίνονται πολύ ισχυρές συναισθηματικές και νοητικές δυνάμεις, που μας οδηγούν σε σύγκρουση με τον εαυτό μας.
Αγνοούμε ότι είμαστε όλοι, στην πραγματικότητα, μία πνευματική ύπαρξη. Αν και φαινόμαστε χωριστοί και αισθανόμαστε σαν απομονωμένες υπάρξεις, η αλήθεια είναι ότι στο πνευματικό επίπεδο είμαστε όλοι ενωμένοι σε μία παγκόσμια συνειδητότητα. Επομένως, η αρχή που δίδαξε ο Χριστός, το να κάνεις δηλαδή στους άλλους αυτό που θα ήθελες οι άλλοι να κάνουν σε σένα, ουσιαστικά πηγάζει από την αλήθεια πως ότι κάνουμε στους άλλους στην πραγματικότητα το κάνουμε στον εαυτό μας. Μέσα από αυτόν το φυσικό νόμο, οτιδήποτε κάνουμε σε κάποιον, οποτεδήποτε και αν είναι αυτό, αντανακλάται πάνω μας από τον καθρέφτη της ζωής.
Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ
ΜΗ ΒΙΑ είναι η βάση κάθε προσωπικής και διαπροσωπικής αρμονίας. Μόνο με την τελειοποίησή της γινόμαστε ικανοί να βιώσουμε οι ίδιοι υψηλότερα επίπεδα συνειδητότητας, όπου υπάρχει η εσωτερική γαλήνη, η γνώση των ανώτερων αληθειών και η αγάπη χωρίς όρους. Μόνο μέσα από τη βάση αυτή μπορεί η κοινωνία να επιβιώσει και να προοδεύσει. Μόνο μέσα από αυτήν θα μπορέσει η φύση να κρατήσει την οικολογική της ισορροπία, που είναι απαραίτητη για την αρμονία του πλανήτη.
Ας ερευνήσουμε όμως τη βία από διάφορες απόψεις. Λέμε μη βία σε όλα τα επίπεδα κι αυτό σημαίνει ακόμη και στα λόγια και τις σκέψεις. Το εννοούμε για όλες τις υπάρξεις, ακόμη και τα ζώα, τα φυτά και τα έντομα, όσο είναι αυτό δυνατό, αφού λάβουμε υπόψη τις ανάγκες επιβίωσης και διατροφής. Χωρίς αμφιβολία χρειάζεται να σκοτώσουμε κάτι για να φάμε. Είναι ανάγκη, δηλαδή, να σκοτώσουμε για παράδειγμα ένα ζώο ή ένα καρότο ή ένα μήλο. Κι όμως, οι περισσότεροι από μας νιώθουμε οτι δεν είναι το ίδιο να σκοτώσουμε ένα ζώο ή ένα καρότο. Για να φάμε μια αγελάδα ή ένα πρόβατο, χρειάζεται να πάρουμε ένα μαχαίρι και να κόψουμε το λαιμό του.
Δεν έχουμε το ίδιο συναίσθημα όταν σκοτώνουμε ένα ζώο και όταν ξεριζώνουμε ένα καρότο ή όταν κόβουμε ένα μήλο. Όποιος νιώθει άνετα με αυτές τις τρεις πράξεις, μπορεί άνετα να φάει και από τα τρία είδη τροφής. Όποιος νιώθει άσχημα με την ιδέα να σκοτώσει ένα ζώο βρίσκεται σ’ ένα επίπεδο συνειδητότητας, στην πνευματική του εξέλιξη, που δεν του ταιριάζει πια αυτή η τροφή. Δε θα πρέπει να ξεγελάμε τον εαυτό μας με το να αγνοούμε το γεγονός οτι το κρέας που αγοράζουμε σε πλαστική συσκευασία, προέρχεται από κάποιο ζώο (με μάτια, εγκέφαλο, συναισθήματα και αισθήσεις) που έχει σκοτωθεί για το κρέας του. Δεν είμαστε ακόμη αρκετά ευαίσθητοι να ακούσουμε ή να αισθανθούμε τον πόνο του καρότου ή του μήλου. Μια μέρα ίσως γίνουμε, αλλά αυτό θα το συζητήσουμε μια άλλη φορά.
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ
Ποιά είναι τα αποτελέσματα αυτής της συμπεριφοράς;
1. Εσωτερική Σύγκρουση. Ακόμα αν έχουμε θάψει βαθιά μέσα μας τη φωνή της συνείδησης, δεν μπορούμε να την εξαφανίσουμε τελείως γιατί είναι αθάνατη. Μπορεί συνειδητά να μην την ακούμε, όμως σε κάποιο επίπεδο του υποσυνείδητου νου θα υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στο τι σκεφτόμαστε, το τι λέμε και το τι κάνουμε και της εσωτερικής φωνής που λέει «μην κάνεις στους άλλους ότι δε σου αρέσει να κάνουν σε σένα». Δημιουργείται έτσι εσωτερική σύγκρουση που εμποδίζει την εσωτερική γαλήνη.
2. Κλείνει η εσωτερική πόρτα προς το υποσυνείδητο και επομένως προς τα ανώτερα επίπεδα συνειδητότητας που βρίσκονται πέρα από αυτό. Επειδή δεν αντέχουμε να ακούμε την εσωτερική φωνή, κλείνουμε την πόρτα στον εσωτερικό εαυτό και έτσι κλείνουμε την πόρτα στην αρμονική δημιουργικότητα, στην αγάπη για τον εαυτό, στην αυτοπαραδοχή, στο ανώτερο επίπεδο της ύπαρξής μας.
3. Ο διαλογισμός γίνεται με δυσκολία. Γίνεται αδύνατο να αδειάσει ο νους που θέλει να ασχολείται συνέχεια με τον εξωτερικό κόσμο για να μην αντιλαμβάνεται τις εσωτερικές συγκρούσεις. Έτσι, μένουμε ξεκομμένοι από τα ανώτερα επίπεδα της ύπαρξής μας που θα μπορούσαν να μας καθοδηγήσουν, να μας εμπνεύσουν και να μας ανοίξουν το δρόμο προς τις ανώτερες καταστάσεις συνειδητότητας.
4. Η προσωπική θέληση αποσυνδέεται από τη συμπαντική θέληση. Αποφασίζουμε να ζήσουμε για τον εαυτό μας και να μη δεχόμαστε τη ζωή έτσι όπως έχει δημιουργηθεί από τη συμπαντική θέληση. Έχουμε αποσυνδεθεί από τη συμπαντική θέληση, της οποίας η επιθυμία είναι η φροντίδα όλων των υπάρξεων. Αυτό μας κάνει να νιώθουμε ακόμα μεγαλύτερη ξεχωριστότητα και απομόνωση και επομένως να αναπτύσσουμε ακόμα μεγαλύτερες εγωκεντρικές τάσεις προκειμένου να προστατέψουμε τον εαυτό μας. Στο τέλος καταλήγουμε να γινόμαστε φοβισμένοι άνθρωποι.
5. Κάποια στιγμή στη ζωή μας αισθανόμαστε ενοχή και επομένως συνειδητά ή ασυνείδητα απορρίπτουμε τον εαυτό μας ή προσπαθούμε υποσυνείδητα να τιμωρήσει τον εαυτό του.
6. Η βία μοιάζει με μεταδοτική ασθένεια. Όταν ένα άτομο δρα με βίαιο τρόπο, αυτό διεγείρει τις ίδιες τάσεις και στους άλλους. Σε στιγμές φόβου σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι ικανοί να αντιδράσουν με βία. Όσο περισσότερη βία υπάρχει γύρω μας, τόσο περισσότερο διεγείρεται το κέντρο της βίας μέσα μας και τόσο πιο πολύ είμαστε έτοιμοι να προστατέψουμε τον εαυτό μας με την ίδια συμπεριφορά.
7. Η ανασφάλεια προκαλεί φόβο και ο φόβος προκαλεί βία.
Έτσι αντιμετωπίζουμε ένα φαύλο κύκλο, όπου ο φόβος γεννά αδιαφορία για τους άλλους και έχει σαν κατάληξη τη βία που με τη σειρά της, δημιουργεί ακόμη πιο έντονα συναισθήματα ξεχωριστότητας, απομόνωσης και φόβου, που οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερη βία.
Χρειαζόμαστε να σταματήσουμε αυτόν το φαύλο κύκλο, με το να αποκτήσουμε μεγαλύτερη πίστη στη θεία προστασία και στην αλήθεια οτι δεν μπορεί να μας συμβεί τίποτα που δεν είναι ωφέλιμο για την πνευματική μας ανάπτυξη. Μπορεί να είμαστε περιτριγυρισμένοι από κλέφτες και δολοφόνους και να μη μας συμβεί απολύτως τίποτα αν το να μας κλέψουν ή να μας βλάψουν δεν πρόκειται να μας βοηθήσει στην πνευματική μας εξέλιξη. Εάν όμως η πνευματική μας εξέλιξη απαιτεί να έχουμε την εμπειρία του να μας κλέψουν ή να μας βλάψουν, τότε όλες οι προσπάθειες να προστατέψουμε τον εαυτό μας δεν πρόκειται να αποτρέψουν την εμπειρία αυτή.
Πρέπει βέβαια να προστατεύουμε τον εαυτό μας με κάποιους τρόπους. Οι τρόποι αυτοί όμως, δεν χρειάζεται να περιλαμβάνουν βία για τους άλλους, εκτός αν υπάρχει πραγματικά κίνδυνος να βλάψουν εμάς ή κάποιον άλλον. Όμως θα πρέπει να θυμόμαστε οτι πολεμώντας τη βία που αντιμετωπίζουμε πολεμάμε την πράξη και όχι το ον που την προκαλεί. Από τη στιγμή που η βίαιη πράξη θα έχει αποτραπεί (πιθανό, αν είναι αναγκαίο με επιθετικό τρόπο), τότε το άτομο που την προκάλεσε θα πρέπει να συγχωρεθεί και θα πρέπει να γίνουν προσπάθειες να βρει το άτομο αυτό ένα νέο τρόπο ζωής και δράσης.
Λίγοι όμως αισθάνονται ότι έχουν τη δύναμη να κάνουν το πρώτο βήμα για να γίνουν αληθινά ηθικές υπάρξεις, μέσα σε μια ανήθικη κοινωνία. Υπάρχει μέσα μας ο φόβος ότι οι άλλοι θα μας περιγελάσουν, θα μας κοροϊδέψουν, θα μας χρησιμοποιήσουν, θα νομίσουν ότι είμαστε ανόητοι, θα μας ποδοπατήσουν. Πιστεύουμε ότι «Δε θα πετύχουμε», «Δε θα είμαστε ασφαλείς», «Δε θα είμαστε ικανοί να στηρίξουμε και να προστατέψουμε τις οικογένειές μας».
Με αυτό τον τρόπο όμως, αμφισβητούμε την υπόσχεση του Χριστού οτι δε θα έχουμε πρόβλημα εφόσον ζούμε σε αρμονία με τους βασικούς νόμους. Η μεγαλύτερη ασφάλεια βρίσκεται στην αγνότητα. Η αγνότητά μας εναρμονίζεται με την κοσμική θέληση. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δύναμη στο σύμπαν από αυτή. Δεν υπάρχει ασφαλιστική εταιρεία ή ασφαλιστικό σχέδιο μεγαλύτερο από αυτή. Πόσο πιο όμορφη είναι η ζωή για εκείνον που έχει διαλέξει την αγνότητα αντί την πανουργία, το άφημα αντί την αντίσταση, την αγάπη αντί το φόβο και τη συγχώρεση αντί την πίκρα και την εκδικητικότητα.
Προτείνω να το δοκιμάσουμε. Έτσι κι αλλιώς πρόκειται να πεθάνουμε όλοι, ότι και να κάνουμε. Δεν είναι καλύτερο, μέχρι να έρθει εκείνη η στιγμή, να ζήσουμε με εσωτερική γαλήνη και αρμονία με τον εαυτό μας και τον κόσμο που μας περιβάλλει, να ζούμε με ήρεμο νου και καθαρή συνείδηση; Έτσι, την ώρα που θα αφήσουμε το υλικό σώμα, θα νιώθουμε εσωτερική γαλήνη και αρμονία. Και για τη ζωή και για το θάνατο (ιδιαίτερα για τις καταστάσεις συνειδητότητας μετά το θάνατο) η μη βία είναι η καλύτερη στάση.
Είναι σημαντικό, πάντως, να καταλάβουμε ότι μόνο ένα φωτισμένο άτομο μπορεί να την τηρήσει απόλυτα τα Υamas. Όσο υπάρχει το "εγώ" και η ταύτιση με το σώμα, τόσο θα υπάρχει η τάση για εγωιστική συμπεριφορά. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, είναι να βελτιώσουμε, όσο μπορούμε, την καθημερινή μας συμπεριφορά, ενώ παράλληλα θα δεχόμαστε τον εαυτό μας όπως είναι. Τα συναισθήματα ενοχής για το παρελθόν μας δε μας βοηθούν στη βελτίωσή μας. Πρέπει να δεχτούμε οτι βρισκόμαστε σε κατάσταση εξέλιξης, οτι τα οχήματα μέσα από όπου εκφραζόμαστε απέχουν πολύ από το να είναι τέλεια και να αποφασίσουμε τελικά να βελτιωθούμε σταδιακά και σταθερά.
Όταν θα βλέπουμε πως κλεινόμαστε, πως γινόμαστε εγωκεντρικοί, πως μιλάμε ή σκεφτόμαστε αρνητικά για τους άλλους, πως βασανίζουμε κάποια άλλη ύπαρξη, ας θυμόμαστε οτι αυτή η συμπεριφορά δε μας βοηθάει στη βελτίωση των σχέσεων μας με τον εαυτό μας και τους άλλους. Ας καταλάβουμε οτι ο θυμός μας είναι αποτέλεσμα των προσκολλήσεων και αποστροφών μας, που είναι και αυτές αποτέλεσμα της έμφυτης άγνοιας του τι πραγματικά είμαστε.
AYTOKATAΣTPOΦH
Η βία μπορεί να στρέφεται επίσης κατά του εαυτού μας με τη μορφή πολυφαγίας ή βλαβερών συνηθειών όπως π.χ. το να παραμελούμε τις ανάγκες του σώματος και τις συνήθειες που το διατηρούν υγιές. Πολλοί άνθρωποι έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και αυτό τους βασανίζει πάρα πολύ.
Καθώς όμως αρχίζουμε να ανοιγόμαστε στην αγάπη για τον εαυτό μας και τους άλλους, αρχίζουμε να απελευθερωνόμαστε από κάθε μορφή βίας.
ΑΛΗΘΕΙΑ - (YAMA Nο. 2)
Όλοι μας θέλουμε να μας λένε την αλήθεια. Είναι σημαντικό για μας να αισθανόμαστε και να πιστεύουμε ότι ο άλλος μας λέει την αλήθεια. Διαφορετικά αισθανόμαστε ανασφαλείς. Όταν επιθυμούμε να δημιουργήσουμε σχέσεις με τους ανθρώπους, προσωπικές, κοινωνικές ή επαγγελματικές σχέσεις, περιμένουμε, αν δεν το απαιτούμε, ότι ο άλλος θα είναι ειλικρινής στη συναλλαγή του με μας.
Kι όμως υπάρχει μεγάλη έλλειψη ειλικρίνειας σήμερα σ’ όλο τον κόσμο. Αυτή η έλλειψη ειλικρίνειας οφείλεται, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, στην έλλειψη της εμπιστοσύνης και της συνεργασίας ανάμεσα στους ανθρώπους.
ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑΣ
Ας εξετάσουμε τώρα μερικές από τις περισσότερο ή λιγότερο εμφανείς εκδηλώσεις της έλλειψης ειλικρίνειας.
1. Η πρώτη και πιο φανερή εκδήλωση είναι το «ΧΟΝΤΡΟ ΨΕΜΑ» που δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα όπως αυτή είναι. Αυτά μπορεί να είναι τα ψέματα που λένε οι επιχειρηματίες μεταξύ τους για να κερδίσουν παράνομα ή ψέματα που λέει κάποιος στην εφορία ή στη γυναίκα του για να καλύψει κάποια εξωσυζυγική σχέση. Εδώ συμπεριλαμβάνονται και τα ψέματα που λέμε για τον εαυτό μας όταν καυχιόμαστε για πράγματα που έχουμε κάνει, με σκοπό να εντυπωσιάσουμε τους άλλους.
2. Μετά υπάρχουν τα «ΛΕΥΚΑ ΨΕΜΑΤΑ», που μοιάζουν αβλαβή, όμως κρύβουν την αλήθεια, όπως π.χ. όταν κρύβουμε την πραγματική μας ηλικία, τα αληθινά μας συναισθήματα για κάτι ή για κάποιον κλπ.
3. ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ είναι άλλη μια μορφή ψέματος. Όταν αλλάζουμε την εμφάνισή μας, τις πεποιθήσεις μας, τις απόψεις μας, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας, ανάλογα με το που βρισκόμαστε, τότε δημιουργούμε ένα διαφορετικό ψέμα για κάθε πρόσωπο ή ομάδα, με την ελπίδα οτι έτσι θα είμαστε αυτό που εκείνοι περιμένουν από μας. Δεν υποστηρίζουμε αυτό που πραγματικά πιστεύουμε. Δεν υπάρχει συνέπεια στη συμπεριφορά μας, δεν υπάρχει ένας σταθερός εαυτός. Λέμε συνέχεια ψέματα σχετικά με το πως αισθανόμαστε, πως ζούμε και το τι σκεφτόμαστε. Αυτό σίγουρα δε δείχνει ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μας.
4. Λέμε, ακόμα, ΨΕΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ ή δικαιολογούμε τις πράξεις μας. Λέμε, π.χ. «Μπορώ να κόψω το κάπνισμα όποτε θέλω. Απλά, δε θέλω να το κόψω τώρα» ή «Δεν έχω χρόνο να βοηθήσω, έχω πάρα πολλές ασχολίες». Λέμε ψέματα στον εαυτό μας και τους άλλους, που κατά βάθος όμως πιστεύουμε πως είναι αλήθεια. Η αλήθεια είναι άλλη, όμως εμείς δε το παραδεχόμαστε. Αυτά τα ψέματα είναι και τα πιο δύσκολα να τα ανακαλύψει κανείς γιατί τα πιστεύουμε για αλήθεια εμείς οι ίδιοι.
5. Όταν λέμε ΟΤΙ ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΚΑΤΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΟ ΚΑΝΟΥΜΕ, τότε αυτό γίνεται ψέμα. Όταν οι λέξεις βγαίνουν από το στόμα μας, δεν είναι ακόμα ψέμα. Θα γίνουν αλήθεια ή ψέμα ανάλογα με το αν το σώμα και η προσωπικότητά μας εκπληρώσει ή όχι την υπόσχεση ή τη δήλωση που έχει κάνει. Όταν λέμε οτι θα είμαστε κάπου στις 5 και πηγαίνουμε στις 5.30, τότε οι λέξεις μας έχουν γίνει ψέμα. Όταν λέμε οτι η δουλειά μας θα είναι έτοιμη τη Δευτέρα και δεν είναι, τότε οι λέξεις μας γίνονται ψέμα. Όταν υποσχόμαστε βοήθεια ή συμμετοχή σε κάποια δραστηριότητα και δεν κρατάμε την υπόσχεσή μας, τότε οι πράξεις μας δε βρίσκονται σε αρμονία με τις λέξεις μας και επομένως δεν είναι ειλικρινείς.
ΤΙ ΜΑΣ ΕΜΠΟΔΙΖΕΙ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΑΝΤΑ ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΣ;
Ας κοιτάξουμε μερικούς από τους λόγους που μας κάνουν να παραμορφώνουμε την αλήθεια.
1. Συναισθήματα ξεχωριστότητας και δυσπιστίας μπορεί να μας κάνουν να προσπαθούμε να προστατέψουμε τον εαυτό μας με το να μην είμαστε απόλυτα ειλικρινής στους άλλους για τα πραγματικά μας συναισθήματα, τις σκέψεις και την κατάσταση της ζωής μας.
2. Το συναίσθημα ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί μπορεί να μας ωθήσει στην υπερβολική μεγέθυνση του εαυτού μας, στην προσπάθεια να κερδίσουμε το σεβασμό και την αποδοχή των άλλων.
3. Η έλλειψη αυτοπαραδοχής μπορεί να μας κάνει να μη δίνουμε πληροφορίες για τον εαυτό μας, από φόβο ότι οι άλλοι μπορεί να μας απορρίψουν. Αυτό είναι κάτι πολύ συνηθισμένο αφού είναι μια συμπεριφορά που μάθαμε σε πολύ μικρή ηλικία, όταν καταλάβαμε ότι ήταν καλύτερο να μη λέμε στους γονείς μας τα πράγματα εκείνα που μπορεί να μη ήταν αποδεκτά από αυτούς, για να αποφύγουμε την απόρριψη και, πιθανό, την τιμωρία.
4. Ο φόβος μήπως χάσουμε κάτι όπως χρήματα, περιουσία, αποδοχή, μια επαγγελματική θέση, την αγάπη ή την εκτίμηση του άλλου, μπορεί να λειτουργήσει σαν ερέθισμα για να πούμε ψέματα.
5. Από την άλλη, η επιθυμία να κερδίσουμε κάτι σημαντικό για μας, όπως κάποια δουλειά ή χρήματα ή άλλο υλικό ή συναισθηματικό όφελος (επιβεβαίωση), μπορεί να μας οδηγήσει στο ψέμα ή στην παραμόρφωση της αλήθειας.
6. Μπορεί να κρύψουμε την αλήθεια για να αποφύγουμε τη σύγκρουση με τον άλλο.
7. Μπορεί να κρύψουμε την αλήθεια για να μην πληγώσουμε κάποιον.
Έτσι, η ανάγκη να πούμε ψέματα βασίζεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, σε συναισθήματα αδυναμίας, έλλειψη αυτοπαραδοχής, κατωτερότητα, φόβο και προσκολλήσεις. Απαιτείται μεγάλη εσωτερική δύναμη, αυτοπαραδοχή, αυτοπεποίθηση, αυτοκυριαρχία και αγάπη για τον εαυτό μας ώστε να μπορούμε να λέμε πάντα την αλήθεια, σε κάθε περίπτωση. Αν θέλουμε να αποφύγουμε τη σύγκρουση με τους άλλους γύρω μας, θα χρειαστούμε να μάθουμε να λέμε την αλήθεια με πάρα πολύ αγάπη. Η αλήθεια σπάνια πληγώνει όταν εκφράζεται με αγάπη μέσα από την καρδιά μας.
Η αλήθεια γαληνεύει το νου, δυναμώνει το πνεύμα και δίνει υγεία στο σώμα. Λέγεται ότι: «Αυτός που προστατεύει την αλήθεια, θα προστατευτεί από την αλήθεια». Λίγοι άνθρωποι σήμερα το πιστεύουν αυτό. Ουσιαστικά, πιστεύουν οτι θα πρέπει να λένε ψέματα, για να προστατέψουν τον εαυτό τους. Αλλά το να βρίσκεται κανείς σε αρμονία με τη Συμπαντική Θέληση, είναι η υψίστη προστασία.
H AΛHΘINH MAΣ ΦYΣH
Ερχόμαστε τώρα στην υψηλότερη μορφή αλήθειας. Την αλήθεια της αληθινής μας φύσης. Η άσκηση της αλήθειας, σημαίνει ακόμα την ανάμνηση της αλήθειας του ποιοι ή τι είμαστε στην πραγματικότητα. Εδώ αναφερόμαστε στην «αλήθεια» του Χριστού «που θα μας απελευθερώσει». Και η αλήθεια αυτή είναι οτι είμαστε αθάνατα πνεύματα, που είναι άτρωτα και πάντα ασφαλή, οτι δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε τίποτα, οτι είμαστε μέρος του συμπαντικού ωκεανού, οτι είμαστε υπέροχες και πανέμορφες υπάρξεις. Η αλήθεια είναι επίσης οτι δεν είμαστε αυτά τα σώματα και αυτές οι προσωπικότητες, αλλά οτι αυτά είναι προσωρινά οχήματα που χρησιμοποιούμε εδώ πάνω στη γη, για την έκφραση και την εξέλιξή μας.
Μια μέρα θα τα εγκαταλείψουμε και τότε θα συνειδητοποιήσουμε την αλήθεια της πνευματικής μας ύπαρξης. Όμως έχουμε τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσουμε αυτή την αλήθεια πριν εγκαταλείψουμε το υλικό μας σώμα. Αυτός είναι και ο σκοπός της ζωής. Όταν θα το έχουμε πραγματοποιήσει αυτό, τότε θα έχουμε την εσωτερική δύναμη να λέμε πάντα την αλήθεια.
ΟΧΙ ΚΛΟΠΗ - (YAMA Nο. 3)
Ελάχιστοι από εμάς που διαβάζουμε αυτό το βιβλίο είμαστε ικανοί να κάνουμε μια καθαρή κλοπή. Ελάχιστοι θα μπορούσαμε να ληστέψουμε μια τράπεζα ή να διαρρήξουμε ένα σπίτι για να πάρουμε χρήματα ή χρυσαφικά. Παρόλα αυτά όμως, υπάρχουν διάφοροι πιο εκλεκτυσμένοι τρόποι κλοπής που περνούν απαρατήρητοι στη ζωή μας. Ας συζητήσουμε για μερικούς απ’ αυτούς τους «αφανείς» τρόπους.
Εμείς είμαστε απλώς, φιλοξενούμενοι πάνω στη Γη και ότι «έχουμε» το έχουμε δανειστεί από αυτήν. Τίποτα στην πραγματικότητα δε μας ανήκει. Φτάσαμε εδώ γυμνοί, χωρίς να έχουμε τίποτα και θα φύγουμε από εδώ χωρίς να πάρουμε απολύτως τίποτα. Όλα ανήκουν στην «Μητέρα Γη».
Επομένως, η ιδέα του να «κατέχει» κανείς υλικά αγαθά, είναι λαθεμένη και απατηλή. Στην ουσία, τίποτα δε μας «ανήκει». Η Γη μας δανείζει ότι χρειαζόμαστε στη διαδικασία της πνευματικής μας εξέλιξης. Όταν είμαστε υπερβολικά συγκεντρωμένοι στο να "έχουμε" και να "εξουσιάζουμε", στο "εμένα" και "δικό μου", τότε δημιουργούμε το υπόβαθρο για την κλοπή σε κάθε επίπεδο. Όταν κάποιος συσσωρεύει για τον εαυτό του μεγάλες ποσότητες από τους πόρους της Γης, τη στιγμή που οι άλλοι δεν έχουν τίποτα, τότε δημιουργεί τις προϋποθέσεις και την ανάγκη στον άλλον να κλέψει. Η συσσώρευση αγαθών από ένα άτομο, είναι μια μορφή κλοπής, που δημιουργεί μια άλλη μορφή κλοπής. Αλλά ας αναλύσουμε αυτήν την ασυνήθιστη ιδέα.
Υπάρχουν δύο παράγοντες που καθορίζουν την ηθική και την αγνότητα των πραγμάτων που κατέχουμε, καθώς και τη σχέση μας με αυτό. Ο ένας είναι πως αποκτήσαμε ότι έχουμε και ο άλλος πως χρησιμοποιούμε αυτό που έχουμε ή τι κάνουμε με αυτά που έχουμε.
Ας εξετάσουμε τον πρώτο παράγοντα.
ΠΩΣ ΑΠΟΚΤΑΜΕ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ
Υπάρχουν δύο τρόποι για να βγάζει κανείς σωστά χρήματα. Ο ένας είναι μέσα από την εργασία, που βασίζεται στη τίμια δράση. Ο άλλος είναι μέσα από την κληρονομιά. Ότι κληρονομούμε είναι δικό μας, για να το χρησιμοποιήσουμε με έναν ενάρετο τρόπο. (Θα συζητήσουμε αργότερα την ορθή χρήση).
Όμως μπορεί να παρουσιαστούν κάποια εμπόδια ανάμεσα σε αυτό που θα πρέπει να κληρονομήσουμε και αυτό που τελικά κληρονομούμε. Αυτό δεν είναι οπωσδήποτε «αδικία», όπως πολλοί μπορεί να σκεφτούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να χρειάζεται να πάρουμε κάποιο μάθημα μέσα από το να μην μπορούμε να πάρουμε αυτό «που δικαιωματικά μας ανήκει». Μπορούμε να κάνουμε ότι καλύτερο γίνεται, στα πλαίσια της νόμιμης και πρέπουσας συμπεριφοράς, για να αποκτήσουμε αυτό που μας ανήκει. Αν όμως οι δυνάμεις της ζωής μας εμποδίσουν σ’ αυτό, παρόλες τις προσπάθειές μας, τότε θα πρέπει να συνεχίσουμε τη ζωή μας, να ξεχάσουμε το παρελθόν, να συγχωρέσουμε αυτούς που μας αδίκησαν και να συμπεράνουμε οτι κατά κάποιο τρόπο αυτό ήταν το «δίκαιο» αποτέλεσμα.
Υπάρχουν πολύ πιο πολύτιμα πράγματα να κληρονομήσει κανείς από τους γονείς του εκτός από χρήματα, σπίτια ή γη. Υπάρχει αγάπη, αυτοπεποίθηση, εξυπνάδα, αξιοπρέπεια και μια μεγάλη ποικιλία από ταλέντα και ικανότητες. Αυτά είναι τα πραγματικά δώρα που κάνουν τη ζωή εύκολη και όμορφη. Χωρίς αυτά μια περιουσία μπορεί να χαθεί μέσα σε λίγα χρόνια. Χωρίς αυτά η περιουσία δε μπορεί να δώσει ευτυχία και γι’ αυτό είναι χωρίς αξία.
Tώρα ας δούμε τι σημαίνει να κερδίζουμε χρήματα με ορθό τρόπο. Kερδίζουμε χρήματα με το σωστό τρόπο όταν κάνουμε σε κάθε μας συναλλαγή με τους άλλους «αυτό που θα θέλαμε να κάνουν εκείνοι σε μας».
Ποιες είναι όμως οι πλευρές αυτού του χρυσού κανόνα:
1. Να μη λέμε ψέματα για να κερδίσουμε.
2. Το προϊόν (η υπηρεσία) που πουλάμε να έχει την ποιότητα που θα θέλαμε εμείς, αν το αγοράζαμε και που θα το πληρώναμε με ευχαρίστηση.
3. Το προϊόν που παράγουμε, η υπηρεσία ή εργασία που προσφέρουμε, να είναι ακριβώς αυτό που λέμε οτι είναι και όχι κάτι άλλο.
4. Η εργασία που κάνουμε για κάποιον να είναι της ίδιας ποιότητας που θα ζητούσαμε και εμείς. Αν πληρωνόμαστε για μια εργασία που κάναμε με μισή καρδιά και καταβάλλαμε το 50% των προσπαθειών μας τότε, κατά κάποιο τρόπο, κλέβουμε τον άνθρωπο που μας πληρώνει.
5. Από την άλλη, αυτός που πληρώνει για κάποια εργασία, θα πρέπει να αισθάνεται οτι είναι πρόθυμος να κάνει την ίδια δουλειά με τον ίδιο μισθό, διαφορετικά κλέβει τον άνθρωπο που πληρώνει.
6. Όταν κάποιος χτίζει ένα σπίτι ή παράγει κάποιο προϊόν, θα πρέπει να δείχνει την ίδια φροντίδα και να τοποθετεί τα ίδια υλικά με αυτά που θα έβαζε αν ήταν δικό του το σπίτι ή το προϊόν.
7. Θα πρέπει ακόμα να μην παίρνει κανείς κάποια θέση σε δημόσιο ή ιδιωτικό οργανισμό αν δεν έχει τα απαραίτητα προσόντα ή εμπειρία. Γι’ αυτό και δε δίνουμε ούτε δεχόμαστε δουλειές που έχουν σχέση με την οικογένεια ή άλλου είδους γνωριμίες, παρά μόνο με την προϋπόθεση ότι είναι κανείς ικανός να κάνει την εργασία, καλύτερα από τους άλλους υποψήφιους, που δεν έχουν αυτές τις «γνωριμίες»
Το κλειδί λοιπόν για τη σωστή απόκτηση χρημάτων είναι να είμαστε πάντα έτοιμοι να μπούμε στη θέση του άλλου ατόμου σε μια συμφωνία ή συναλλαγή έτσι ώστε αν οι θέσεις άλλαζαν ξαφνικά και δεχόμαστε αυτό που πριν προσφέραμε, να είμαστε το ίδιο ευτυχείς. Αν αυτό δεν ισχύει τότε αυτό σημαίνει ότι με κάποιον τρόπο κλέβουμε τον άλλο.
ΣΩΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΥΤΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ
Υπάρχει ένα αρχαίο πανέμορφο σανσκριτικό γνωμικό που λέει "ΑRDΗΑ-DΗΑRΜΑ-ΚΑΜΑ-ΜΟΚSΗΑ". ΑRDΗΑ σημαίνει πλούτος, με την ευρεία έννοια της λέξης που περιλαμβάνει χρήματα, γη, σπίτια, αντικείμενα, ενέργεια, ιδέες, ταλέντα και σκέψεις. Η λέξη DΗΑRΜΑ έχει πολλές έννοιες και είναι δύσκολο να μεταφραστεί εύκολα στις δυτικές γλώσσες. Σημαίνει σωστή δράση. Σημαίνει ακόμα κάθε πράξη που συνεισφέρει στη σωματική, συναισθηματική, νοητική και πνευματική ευημερία του ατόμου και της κοινωνίας. Σημαίνει υπέρβαση του προσωπικού "εγώ" και των εγωιστικών αναγκών και ζωή αφιερωμένη στο καλό του συνόλου. Σημαίνει να κάνει κανείς πάντα το σωστό. Σημαίνει να χρησιμοποιεί κανείς οποιοδήποτε «πλούτο» έχει με τον ίδιο τρόπο που θα ήθελε να τον χρησιμοποιούν για το καλό της ανθρωπότητας. Σημαίνει να είναι σε αρμονία με τη ροή της ζωής, με τη ροή των δυνάμεων της εξέλιξης που υπάρχουν μέσα μας και γύρω μας.
Επομένως ότι παίρνουμε από τη ζωή αυτή, είναι στην πραγματικότητα μια δοκιμασία για να δούμε πόσο ικανοί είμαστε να το χρησιμοποιήσουμε σωστά, δηλαδή με ανιδιοτέλεια. Υπάρχει στη βίβλο η παραβολή για τα «Τάλαντα» που έδωσε ο αφέντης στον καθένα από τους τρεις υπηρέτες του. Οι δυο πρώτοι που διπλασίασαν τα «τάλαντα» τους με το να τα χρησιμοποιήσουν σωστά θεωρήθηκαν ικανοί και τους δόθηκαν μεγαλύτερα ποσά. Ο τρίτος υπηρέτης που έκρυψε το «τάλαντο» του, θεωρήθηκε ανίκανος να διαχειρίζεται χρήματα και έτσι του πήραν πίσω ότι του είχαν δώσει και τα δώρισαν στους άλλους. Επίσης, όταν ο Χριστός πέρασε μπροστά από τη συκιά και είδε οτι δεν έδινε καρπούς, την καταράστηκε και ξεράθηκε.
Έχουμε έρθει εδώ για να παράγουμε, να δημιουργούμε, να προσφέρουμε, όχι για να κρύβουμε ότι έχουμε από φόβο μη το χάσουμε. Έτσι, η «νταρμική» χρήση του πλούτου μας θα ήταν να φροντίζουμε τις βασικές ανάγκες της οικογένειας μας και των ατόμων που εξαρτώνται από μας. Αυτό σημαίνει να τους δίνουμε τροφή, ρούχα, στέγη και μόρφωση. Πέρα από αυτό, θα πρέπει να υπάρχουν όρια στο τι ξοδεύει κανείς από προσωρινό καπρίτσιο και επιθυμίες που δημιουργούνται από την καταναλωτική μας κοινωνία. Θα πρέπει ακόμα να φροντίζει να μην ξοδεύει τους διάφορους πόρους της Γης όπως το νερό, την τροφή, το ηλεκτρικό, το πετρέλαιο κ.λπ. Το να ξοδεύει κανείς σπάταλα είναι σαν να κλέβει τους άλλους. Αρρωσταίνουμε από το πολύ φαγητό, ενώ άλλοι είναι άρρωστοι γιατί δεν έχουν αρκετό. Θα ήμασταν επίσης πιο υγιείς αν προσπαθούσαμε να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους να βρουν τρόπους να παράγουν τη δική τους τροφή.
Άλλη μεγάλη σπατάλη είναι η συσσώρευση και η συλλογή. Δημιουργούμε μπλοκαρίσματα στη ροή της ενέργειας μέσα στην κοινωνία όταν οι ντουλάπες μας είναι γεμάτες με ρούχα, παπούτσια, σακάκια, όταν οι τοίχοι μας είναι γεμάτοι από πανάκριβους πίνακες και όταν τα μπάνια μας είναι γεμάτα από ακριβά καλλυντικά, ενώ καθημερινά 40.000 παιδιά πεθαίνουν από πείνα. Τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να πάνε σε διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα, σε γεωτρήσεις για νερό και για κατασκευή μικρών βιομηχανιών που θα βοηθούσαν αυτούς τους ανθρώπους να ανεβάσουν το βοιωτικό τους επίπεδο.
Εξελισσόμαστε μέσα από τον πλούτο που έχουμε, καθώς και μερικοί εξελίσσονται μέσα από την κατάσταση της φτώχειας μέσα στην οποία ζουν. Αυτό είναι αποτέλεσμα του παρελθόντος. είναι όμως και μια δοκιμασία για το μέλλον. Το μάθημα είναι ότι όλοι είμαστε ένα. Η αδιαφορία μας για τα βάσανα των άλλων είναι μια ακόμα μορφή «κλοπής».
Ότι μας έχει δοθεί έχει σκοπό να δοκιμάσει αν η ωριμότητα, η συμπόνια, η αγάπη και η σοφία μας είναι αρκετά δυνατές ώστε να αντισταθούν στη λάμψη και την άνεση των υλικών αγαθών. Δεν είναι εύκολο αυτό. Γι’ αυτό και ο Χριστός είπε πως είναι πολύ δύσκολο για έναν πλούσιο άνθρωπο να μπει στο βασίλειο των ουρανών. Ερωτεύεται τα αντικείμενά του και στο τέλος γίνονται εκείνα το αφεντικό του. Δεν μπορεί να πείσει τον εαυτό του να χρησιμοποιήσει τα αγαθά για το Dharma, για το καλό δηλαδή όλων. Η περιουσία του γίνεται εμπόδιο στην πνευματική του πρόοδο.
Ότι έχουμε δεν είναι τόσο αποτέλεσμα της προσωπικής μας προσπάθειας, όσο της Θείας Χάρης. Τόσοι άλλοι άνθρωποι έχουν δουλέψει πολύ σκληρότερα και δεν έχουν αποκτήσει τίποτα. Άλλοι πάλι έχουν δουλέψει ελάχιστα ή καθόλου και έχουν τόσα πολλά. Όλα είναι ένα θέατρο, μια δοκιμασία, μια ευκαιρία για πνευματική ανάπτυξη. Ότι έχουμε είναι δανεισμένο από τη Γη, για να το χρησιμοποιήσουμε σωστά για το καλό της ζωής πάνω στη Γη. Είναι σα να είμαστε υπεύθυνοι επενδύσεων σε μια Τράπεζα και αρχίζουμε να παίρνουμε χρήματα για τον εαυτό μας, αντί να τα χρησιμοποιούμε για το καλό της Τράπεζας.
ΓΙΑΤΙ ΣΥΣΣΩΡΕΥΟΥΜΕ;
Υπάρχουν λοιπόν διάφορες εκλεπτυσμένες μορφές κλοπής. Αιτίες αυτής της συμπεριφοράς μας είναι:
1. Η ανασφάλειά μας, που μας οδηγεί στο να μαζεύουμε περισσότερα από όσα χρειαζόμαστε, απλά και μόνο για την περίπτωση που θα δυσκολέψουν τα πράγματα στο μέλλον. Αυτό ως ένα σημείο είναι λογικό. Όμως, πόσα πρέπει να βάλει κανείς στην άκρη για να αισθάνεται ασφαλής; Και είναι ποτέ κανείς ασφαλής από σεισμό, φωτιά, βία, αρρώστια ή το χάσιμο ενός αγαπημένου προσώπου, απλά επειδή έχει πολλά λεφτά; Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η μεγαλύτερη ασφάλεια είναι η αγάπη και το ενδιαφέρον των φίλων, για να μπορεί να ξεπεράσει κάθε δυσκολία.
2. Η απληστία για χρήματα και ευχαρίστηση σπρώχνει τον άνθρωπο στο να μαζεύει χρήματα και αντικείμενα, για να είναι σίγουρος ότι θα ικανοποιήσει τις επιθυμίες του.
3. Η ανάγκη για επιβεβαίωση από την κοινωνία μέσα από την εικόνα της επιτυχίας που μετριέται από το πόσα χρήματα, σπίτια, ή αντικείμενα έχει κανείς, είναι ένα άλλο κίνητρο για να κρατάει κάποιος την περιουσία του για τον εαυτό του. Μπορεί ακόμα να οδηγήσει ορισμένους ανθρώπους σε ανήθικες πράξεις για να αποκτήσουν περιουσία. Μαζί με αυτή την ανάγκη συμβαδίζει και η ανάγκη για εξουσία πάνω στους άλλους· κάτι που μπορεί να γίνει αιτία να χρησιμοποιεί κάποιος τα χρήματα για να ελέγχει τους άλλους και έτσι να έχει την εντύπωση οτι είναι σπουδαίος, δυνατός και όπως πρέπει.
Έτσι, τα εμπόδια στη «νταρμική» χρήση της περιουσίας μας προέρχονται από βασικές εσωτερικές αμφιβολίες για τον εαυτό μας και από έλλειψη εσωτερικής ολοκλήρωσης. Ο άνθρωπος που έχει εσωτερική ασφάλεια, ικανοποίηση, επιβεβαίωση και αυτοπαραδοχή δε χρειάζεται να συσσωρεύει χρήματα και αντικείμενα. Απελευθερώνεται από αυτές τις παγίδες και χρησιμοποιεί όλους τους υλικούς, συναισθηματικούς, νοητικούς και πνευματικούς πόρους για τη θεραπεία της ανθρωπότητας.
Κάθε στιγμή στη ζωή μας χρειάζεται να επιλέξουμε ανάμεσα στην ασφάλεια (εξωτερική) και την εξέλιξη. Το δεύτερο μέρος της σανσκριτικής φράσης εφαρμόζεται εδώ. «ΚΑΜΑ» σημαίνει επιθυμία και «ΜΟΚSΗΑ» σημαίνει απελευθέρωση. Έτσι, όπως κάθε περιουσία πρέπει να διοχετεύεται προς το DΗΑRΜΑ (δηλαδή την ευημερία όλων), έτσι και κάθε επιθυμία πρέπει να διοχετεύεται προς την απελευθέρωση ή τη φώτιση.
Γι’ αυτό καλό είναι να επιλέγουμε την εξέλιξη και την απελευθέρωση - αντί την ασφάλεια που μας κάνει να τρέχουμε πίσω από προσωρινές ανέσεις και απολαύσεις, ενώ οι συνάνθρωποί μας πεθαίνουν από πείνα.
ΟΧΙ ΦΘΟΝΟΣ (YAMA Nο. 4)
Από παιδιά έχουμε ακούσει πάρα πολλές φορές την εντολή, να μη ζηλεύουμε το γείτονα μας. Συνήθως την ακούμε συνοδευόμενη από την καταδίκη ότι σε τέτοια περίπτωση εγκληματούμε εναντίον του ανθρώπου που ζηλεύουμε. Πραγματικά, η υπερβολική ζήλεια μπορεί να γίνει αιτία να αντιδράσουμε ιδιαίτερα εγωιστικά και αρνητικά για τους άλλους. Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις η ζήλια και ο φθόνος βλάπτουν μόνο εμάς.
ΦΘΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΥΤΟΠΑΡΑΔΟΧΗΣ
Όταν φθονούμε κάποιον για αυτό που είναι ή γι’ αυτό που έχει, τότε δε δεχόμαστε την ομορφιά της δικής μας ζωής. Αγνοούμε την τέλεια μοναδικότητα της ζωής μας και το πόσο διαφορετική είναι από τη ζωή των άλλων γύρω μας. Ποτέ δύο άτομα γεννημένα πάνω στη γη δεν έχουν ζήσει ακριβώς την ίδια ζωή, με τις ίδιες σκέψεις, ικανότητες, ιδιοκτησίες, ταλέντα, ενδιαφέροντα και ρόλους. Καθένας μας είναι η μοναδική έκφραση της μίας παγκόσμιας συνειδητότητας. Όταν φθονούμε κάποιον γι’ αυτό που κάνει ή που έχει, τότε απορρίπτουμε τον εαυτό μας και ότι μας έχει δοθεί. Αυτό σημαίνει ακόμα ότι απορρίπτουμε το Θεϊκό Σχέδιο. Αυτό που μας δόθηκε, μπορεί να μοιάζει λιγότερο ή μικρότερο από ότι έχει δοθεί στους άλλους, αλλά εκείνο που πρέπει να καταλάβουμε, είναι οτι κάθε άνθρωπος έχει ακριβώς αυτό που χρειάζεται για να προχωρήσει στην εξέλιξή του, να μάθει τα μαθήματά του και να παίζει τους ρόλους που ήρθε να παίξει σ’ αυτήν την ενσάρκωση.
Αν δεν έχουμε αρκετά, αυτό σημαίνει ότι είναι χρήσιμο για μας να μην έχουμε περισσότερα, τουλάχιστον αυτήν τη στιγμή. Σημαίνει ότι αν είχαμε πιο πολλά, θα ήταν εμπόδιο στην ανάπτυξή μας. Μπορεί να χρειάζεται να έχουμε λιγότερα για να δραστηριοποιηθούμε και να δουλέψουμε για να αποκτήσουμε περισσότερα. Σκοπός μας μπορεί να είναι να έχουμε περισσότερα χρήματα, αντικείμενα, γνώση, ικανότητες ή πνευματική συνείδηση. Σε κάθε περίπτωση, θα μάθουμε πολλά στην προσπάθειά μας να βελτιώσουμε την κατάστασή μας.
Όταν αισθανόμαστε ζήλια για τους άλλους, χάνουμε πολύ ενέργεια, ενώ θα μπορούσαμε να τη χρησιμοποιήσουμε για την ολοκλήρωση του σκοπού της ζωής μας. Όταν φθονούμε, δεν μπορούμε να είμαστε χαλαροί, ούτε γαλήνιοι. Έχουμε συνέχεια την ανάγκη να φτάσουμε τους άλλους, να αποκτήσουμε αυτά που έχουν, να μοιάζουμε με κείνους, όχι γιατί με το να πετύχουμε κάτι τέτοιο θα είμαστε πιο ευτυχείς αλλά γιατί δε δεχόμαστε τον εαυτό μας όπως ακριβώς είναι.
Ο άνθρωπος που δέχεται τον εαυτό του όπως είναι, δε νιώθει ζήλια ή φθόνο. Είναι ικανοποιημένος με αυτά που έχει και με αυτό που είναι, ενώ παράλληλα γνωρίζει ότι βρίσκεται στη διαδικασία της εξέλιξης. Ξοδεύει χρόνο και ενέργεια για να βελτιώσει την ποιότητα του σώματος, του νου, της προσωπικότητας και της ζωής του, χωρίς αυτό να γίνεται για να μοιάσει στους άλλους ή για να έχει ότι έχουν οι άλλοι. Ακολουθεί την εσωτερική φωνή που τον οδηγεί προς την αυτοβελτίωση, ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι άλλοι γύρω του. Αυτός που δε δέχεται τον εαυτό του, αναγκαστικά ακολουθεί τις φωνές, τις ανάγκες και τις επιθυμίες αυτών που τον περιβάλλουν. Δεν έχει σταθερότητα.
Ο φθόνος και η ζήλια είναι φανερά σημάδια έλλειψης αυτοπαραδοχής και αυτοεπιβεβαίωσης. Το άτομο που νιώθει έτσι, δεν έχει ακόμα αισθανθεί την εσωτερική του αξία. Όταν στο τέλος αντιλαμβάνεται ότι η ζωή του είναι τέλειο μέρος του τέλειου θεϊκού σχεδίου που σταδιακά ξετυλίγεται, θα πάψει να φθονεί τους άλλους. Τότε θα χαρεί για όλα εκείνα που του έχουν δοθεί από τη ζωή, ακόμη και αν μερικά από αυτά είναι δυσάρεστα, όπως αρρώστιες ή φτώχεια. Θα καταλάβει ότι οι καταστάσεις αυτές είναι ακριβώς ότι χρειάζεται για να συνεχίσει την εξέλιξή του. Το μάθημά του μπορεί να είναι να δέχεται τα πράγματα όπως έρχονται ή να κάνει προσπάθειες για να τα ξεπεράσει. Και στις δύο περιπτώσεις αυτός θα είναι ο νικητής.
ΔIAKPIΣH ΣTO ΣEΞ KAI ΣTIΣ EΛΞHΣ ΠPOΣ TIΣ AΠOΛAYΣEIΣ (YAMA Nο. 5)
Η ανάγκη για το άλλο φύλο είναι από τις πιο δυνατές μας ανάγκες.
Yπάρχει σήμερα αρκετή σύγχυση γύρω από το ρόλο του σεξ στο πνευματικό δρόμο. Δεχόμαστε διαφορετικά και συγκρουόμενα μηνύματα από την εκκλησία, τους γονείς, τους φίλους, του ψυχολόγους, τους γιατρούς, την τηλεόραση, τον κινηματογράφο και τα διάφορα περιοδικά. Τι να πιστέψουμε και ποιόν; Πώς να δημιουργήσουμε τη δική μας προσωπική άποψη;
OPIΣMENEΣ AΠOΨEIΣ
Mερικές από τις απόψεις που ακούμε γύρω από τα θέματα του έρωτα, του σεξ και της αγάπης είναι οι εξής:
1. Tο σεξ είναι αμαρτία, χρειάζεται μόνο για τη δημιουργία παιδιών.
2. Tο σεξ εξαγνίζεται με το μυστήριο του γάμου.
3. Tο σεξ έξω από τον γάμο είναι θανάσιμη αμαρτία.
4. Tο να έχει κάποιος σεξουαλική σχέση με οποιονδήποτε είναι καλό αν υπάρχει συναίσθημα «αγάπης».
5. Tο σεξ είναι μια ιερή πράξη ένωσης ανάμεσα σε δύο συνειδητές υπάρξεις.
6. Η σεξουαλική δραστηριότητα είναι καλή για την υγεία και θα πρέπει να συνεχίζεται μέχρι τα βαθιά γεράματα.
7. Στη σεξουαλική πράξη καταναλώνεται πολύτιμη και ζωτική ενέργεια, που θα μπορούσε να μεταλλαχθεί σε υψηλότερης μορφής δημιουργική ενέργεια ή αυτογνωσία.
8. Η σεξουαλική δραστηριότητα θα πρέπει να εκφράζεται ελεύθερα και με οποιονδήποτε, ακόμα και με άτομα του ίδιου φύλου.
9. Δε θα πρέπει κανείς να καταπιέζει τις σεξουαλικές του επιθυμίες, γιατί αυτό μπορεί να τον βλάψει σωματικά και ψυχολογικά.
10. Oι άντρες μπορούν να έχουν εξωσυζυγικές σχέσεις, όχι όμως οι γυναίκες.
11. Και οι άντρες και οι γυναίκες μπορούν να έχουν εξωσυζυγικές σχέσεις.
12. Η σεξουαλική σχέση είναι παγίδα, που έχει σαν αποτέλεσμα να χάνουμε τη λογική μας και τη διαύγεια πνεύματος.
13. O έρωτας είναι η χαρά της ζωής και αξίζει τον κόπο να αφοσιώνεται κανείς σ’ αυτόν, ανεξάρτητα από το τι του στοιχίζει στ’ άλλα επίπεδα της ζωής του.
14. Η επιτυχία της αρρενωπότητας ή της θηλυκότητας κάποιου μετριέται με τις σεξουαλικές και ερωτικές του επιτυχίες. Διαφορετικά θα πρέπει κάτι να μη πηγαίνει καλά με αυτό το άτομο.
15. Δεν υπάρχει πραγματική αγάπη.
16. Η πραγματική αγάπη περιλαμβάνει και υπερβαίνει τον έρωτα και το σεξ.
17. Η πνευματική ανάπτυξη είναι αδύνατη όσο το άτομο είναι συγκεντρωμένο στις ερωτικές και σεξουαλικές του δραστηριότητες.
18. Η σεξουαλική ενέργεια μπορεί να μεταλλαχθεί σε πνευματική ενέργεια αν κάποιος γνωρίζει πώς να το κάνει.
Ποιά από αυτές τις απόψεις πιστεύετε; Ίσως θα μπορούσατε να προσθέσετε κι άλλες δέκα πεποιθήσεις που δεν αναφέρονται εδώ. Ποιά είναι η αλήθεια; Πώς μπορεί κανείς να σχηματίσει μια προσωπική φιλοσοφική άποψη πάνω σ’ αυτόν τον τόσο σημαντικό, αλλά και μπερδεμένο τομέα της ζωής μας;
OYTE ΣΩΣTO - OYTE ΛAΘOΣ
Kαταρχάς, δεν πιστεύω ότι το θέμα είναι ΠOIOΣ EXEI ΔIKIO και ΠOIOΣ EXEI AΔIKO. Όλες αυτές οι δηλώσεις είναι σωστές ή λαθεμένες, ανάλογα με το δρόμο όπου βρίσκεται κανείς στο ταξίδι του προς την αυτογνωσία ή την πνευματική φώτιση. Θα πρέπει να εγκαταλείψουμε την περηφάνια και την ενοχή που είναι συνυφασμένες με την ιδέα του σωστού και του λάθους, του καλού ή του κακού. Eκείνο που είναι «σωστό» και «καλό» είναι εκείνο που μας βοηθάει να προχωρήσουμε στο δρόμο μας προς την ενότητα με τους άλλους και το Θεό. Eκείνο που είναι «κακό» και «αμαρτωλό» είναι εκείνο που δημιουργεί μια αίσθηση απόστασης, μεταξύ του εαυτού μας και των άλλων ή μεταξύ του εαυτού μας και του Θείου που ζει μέσα μας.
Eπομένως, η σεξουαλική δραστηριότητα μπορεί για κάποιον να είναι παράγοντας αρμονίας και ενότητας στη σωματική και ψυχολογική του ζωή, ενώ για τον άλλον να είναι κατήφορος, χάσιμο της πνευματικής του ενέργειας και απόσπαση της προσοχής από τον πνευματικό στόχο. Δεν είναι ο ένας καλύτερος από τον άλλον έτσι όπως και ένας μαθητής κολεγίου δεν είναι καλύτερος από έναν μαθητή του δημοτικού. Kαι οι δύο είναι καλοί και το ίδιο θεϊκοί στην εσωτερική τους φύση. O ένας απλούστατα είναι μεγαλύτερος, πιο έμπειρος και προετοιμασμένος για δυσκολότερα μαθήματα και ευθύνες.
Θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, να εξετάσουμε με προσοχή τη ζωή μας, τους στόχους, τις επιθυμίες, τις συνήθειες, τις προσκολλήσεις και τα κίνητρά μας και να ξεκαθαρίσουμε εσωτερικά πόσο το σεξ ή ο έρωτας μας βοηθάει την παρούσα στιγμή να προχωρήσουμε προς την αγάπη ή μας απομακρύνει από αυτήν. Για τους περισσότερους ανθρώπους το σεξ και ο έρωτας παίζουν σημαντικό ρόλο για την επίλυση των διαφορών, την εναρμόνιση των ενεργειών και το πλησίασμα των ατόμων. Tο βασικό πρόβλημα είναι ότι το μέσο έχει γίνει αυτοσκοπός και όχι μόνο αυτό, αλλά έχει ακόμη θεοποιηθεί. Tο σεξ και ο έρωτας είναι οι θεοί των σύγχρονων μέσων μαζικής ενημέρωσης, της τηλεόρασης, των περιοδικών, του κινηματογράφου της μοντέρνας κοινωνίας.
Oτιδήποτε διαφημίζεται περνά στο άτομο μέσα από το σεξουαλικό του κέντρο (προφανώς γιατί οι διαφημιστικές εταιρίες έχουν ανακαλύψει ότι αυτό είναι το πιο ανοιχτό κέντρο στον άνθρωπο σήμερα).
Tο σεξ και ο έρωτας υπάρχουν με το σκοπό να μάθουμε σιγά-σιγά να αγαπάμε. Γι’ αυτό το λόγο είναι απαραίτητο, για τους περισσότερους από εμάς, κάποια στιγμή στη ζωή μας, συνήθως σε νεαρή ηλικία, να βιώσουμε αυτήν τη μορφή επικοινωνίας. Όμως ξεχνάμε τι είναι αγάπη. Tη μπερδεύουμε με την προσκόλληση, την επιθυμία, τη λαγνεία, την ταύτιση, την ανησυχία, το άγχος, το φόβο, την περηφάνια, τον έλεγχο και διάφορα άλλα συναισθήματα. Γι’ αυτό να αναρωτηθούμε αν η σεξουαλική μας δραστηριότητα ή τα συναισθήματα του έρωτα, μας φέρνουν πιο κοντά στο συναίσθημα της αγνής αγάπης για τα αγαπημένα μας πρόσωπα και για ολόκληρη την ανθρωπότητα ή είναι, απλά, εκδηλώσεις των προσωπικών φυσιολογικών αναγκών και των συναισθημάτων ανασφάλειας ή ανάγκη για επιβεβαίωση του “εγώ” ή ακόμα αισθησιακή ευχαρίστηση.
ΣΩMA - ΠPOΣΩΠIKOTHTA - ΨYXH
O άνθρωπος είναι σώμα, προσωπικότητα, ψυχή. Όταν ένα σώμα έλκεται από ένα άλλο, αυτό είναι σεξ. Όταν μια προσωπικότητα έλκεται από μια άλλη προσωπικότητα αυτό είναι έρωτας. Aγάπη είναι η έλξη ανάμεσα σε δύο ψυχές. Όπου υπάρχει αγάπη, ακολουθεί φυσιολογικά έρωτας ή σεξ σαν τρόπος εκδήλωσης της πνευματικής ενότητας που ήδη υπάρχει, στο επίπεδο της προσωπικότητας και του σώματος.
Και τα τρία είναι προσπάθειες να ξεπεραστεί η αίσθηση της ξεχωριστότητας, της μοναξιάς, του κενού. Kαι τα τρία εκφράζουν την ανάγκη της ψυχής να ενωθεί και πάλι με τις άλλες ψυχές που είναι απλά μέρη της μίας αληθινής ύπαρξης - του παγκόσμιου πνεύματος.
Aλλά το σεξ και ο έρωτας, από μόνα τους, σπάνια δημιουργούν μια απόλυτη αίσθηση ενότητας αν δεν υπάρχει ταυτόχρονα διαρκής και αγνή αγάπη, για να ενώσει και τις ψυχές εκτός από τα σώματα και τις προσωπικότητες.
Eκείνο που συνήθως αποκαλούμε αγάπη είναι στην πραγματικότητα σεξουαλική έλξη ή έρωτας. Aπόδειξη γι’ αυτό είναι το ότι όταν η άλλη προσωπικότητα αρχίζει να αλλάζει ή τα ενδιαφέροντά μας αλλάζουν, η αγάπη μας ξεφτίζει και γίνεται απογοήτευση και μερικές φορές θυμός, πόνος, πίκρα και δυσαρέσκεια. Σε τέτοια περίπτωση, η αγάπη μας δεν είναι χωρίς όρους. Συνήθως η έλξη λειτουργεί στο επίπεδο των αναγκών της προσωπικότητας, άλλες φορές καθαρά στο σωματικό επίπεδο και σπάνια στο επίπεδο των αναγκών της ψυχής.
Θα πρέπει λοιπόν να καταλάβει κανείς ότι οι οδηγίες αυτές δε δημιουργήθηκαν για να μας ελέγξουν ή για να μας αποτρέψουν από την αμαρτία. Δημιουργήθηκαν σαν γενικές οδηγίες, που βοηθούν στην ανάπτυξη της συνειδητότητας μας και στην πραγμάτωση της αληθινής πνευματικής μας φύσης. Είναι αδύνατο να έχει κάποιος συνείδηση της πνευματικής του φύσης και παράλληλα να νιώθει φθόνο, ζήλια ή θυμό. Αισθάνεται τόσο δυνατός, τόσο μεγάλος, τόσο άφοβος, ώστε δε χρειάζεται να συμπεριφέρεται μ’ αυτόν τον τρόπο· αντίθετα είναι γεμάτος αγάπη και υπηρετεί τους συνανθρώπους του.
Πηγή: hellenicyogaassociation
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου