ΒΟΓΟΜΙΛΟΙ : Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΚΡΙΚΟΣ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΥ
Καταγγέλλουν τους πλούσιους, απεχθάνονται τον Τσάρο, γελοιοποιούν τους ανωτέρους, καταδικάζουν τους ευγενείς κι απαγορεύουν σ' όλους τους δούλους να υπακούουν στους κυρίους τους...
Κοσμάς ο Ιερέας, Κατά Βογομίλων
Οι Παυλικιανοί λοιπόν που εγκαταστάθηκαν στη Θράκη και στις περιοχές των Βουλγάρων αποτέλεσαν τον πυρήνα του Βογομιλισμού. δεν επρόκειτο ωστόσο για μια νέα θρησκευτική αίρεση, εφόσον φαίνεται καθαρά ότι προήλθε μέσα από μια σύνθεση στοιχείων Παυλικιανισμού και Μεσσαλιανισμού και προσέλαβε σλαβικό χαρακτήρα με τη διάδοση της στους ημιχριστιανούς σλάβικους λαούς της βαλκανικής.
Εκείνη την εποχή (10ος αι. μΧ) ο κόσμος των πρόσφατα εκχριστιανισμένων Σλάβων βρισκόταν σε αναβρασμό. Οι επίσκοποι των Σκλαβηνίων ήταν αποξενωμένοι από το λαό, κυρίως λόγω της Ελληνικής τους εκκλησιαστικής γλώσσας. Στη Βουλγαρία, η ελίτ της οποίας είχε πρόσφατα εκχριστιανιστεί, ο λαός, πιστεύοντας ότι η ηγεσία του "έπαιξε" το "παιχνίδι" των Ελλήνων, στράφηκε μαζικά προς το Βογομιλισμό, προσδίδοντας σε αυτόν όχι μόνο θρησκευτική, αλλά επίσης κοινωνική και αντιμοναρχική απόχρωση. Οι Βογόμιλοι έτειναν έτσι να εμφανίζονται ως "διαμαρτυρία" της σλαβόφωνης υπαίθρου εναντίων των βυζαντινών πόλεων.
Αιρεσιάρχης του Βογομιλισμού υπήρξε ο Βόγκομιλ, ένας ιεροκήρυκας που έδρασε στην περιοχή της Φιλιππούπολης την περίοδο της βασιλίας του πέτρου (927-965 μΧ). Από το όνομα του, που σημαίνει στα Ελληνικά Θεόφιλος (Μπογκ = Θεός και Μιλ = Φίλος), οι οπαδοί του ονομάστηκαν "Θεόφιλοι" (Βογόμιλοι). σύμφωνα όμως με μια άλλη εκδοχή, το όνομα τους προέρχεται από τη θρησκευτική επίκληση "Κύριε ελέησον" (Bog Milovi), που σημαίνει ότι είναι "Αυτοί που επιζητούν το Έλεος του Θεού".
Οι πεποιθήσεις των Βογόμιλων ήταν στη βάση τους δυϊστικές και μανιχαϊστικές, με έντονες ωστόσο χριστιανικές επιδράσεις. Πίστευαν ότι ο Επουράνιος Πατέρας είχε δύο γιούς. Ο μεγαλύτερος γιος του ήταν ο Σατανιήλ, ο οποίος αφού επαναστάτησε, παρέσυρε κάποιους αγγέλους κι έφτιαξε τον κόσμο εκ της "πονηράς ύλης". Ο νεότερος γιος του ήταν ο Ιησούς, ο Λυτρωτής. Απλοποιώντας τις δοξασίες τους οι Βογόμιλοι πίστευαν ότι ο Ουρανός και το Πνεύμα ανήκουν στο θεό, ενώ η Γη και το σώμα ανήκουν στον Σατανιήλ. Όσοι έχουν την εξουσία στη γη (δηλαδή οι.. Βυζαντινοί) είναι όργανα του Σατανιήλ, με λατρευτικό τους μάλιστα κέντρο την επιβλητική Αγιά-Σοφιά! οι Βογόμιλοι απέρριπταν την θεϊκή φύση του Ιησού, την Αγία Τριάδα, το σύμβολο του Σταυρού, τις εικόνες... Δεν έχτιζαν εκκλησίες, δεν βαπτίζονταν, δεν έκαναν θρησκευτικό γάμο, δεν μεταλάμβαναν. Απέρριπταν όλα τα μυστήρια, την Παλαιά Διαθήκη, ενώ ερμήνευαν την καινή με αλληγορικό τρόπο. Από την άλλη ζούσαν ασκητικά, απορρίπτοντας τις υλικές απολαύσεις, την κρεοφαγία, τον οίνο κα. Δεν ακολουθούσαν όμως όλοι τον ίδιο τρόπο ζωής, αλλά μονάχα οι "Τέλειοι", που είχαν και το δικαίωμα να διαδίδουν βογομιλικές διδασκαλίες και να προσηλυτίζουν. Οι υπόλοιποι, οι "Ακροατές", μπορούσαν να ακολουθούν το συνηθισμένο τρόπο ζωής.
Ο Βογομιλισμός φαίνεται ότι αποτέλεσα το θρησκευτικό και ιδεολογικό υπόβαθρο πολλών οπαδών του Σαμουήλ, που ίδρυσε το δυτικο-βουλγαρικό κράτος στις αρχές του 11ου αι. μΧ, αλλά συντρίφτηκε τελικά από το σκληρό βυζαντινό αυτοκράτορα Βασίλειο Β', το λεγόμενο Βουλγαροκτόνο, ο οποίος τύφλωσε παραδειγματικά 14.000 Βούλγαρους αιχμαλώτους, που συνέλαβε στη μάχη στο Κλειδί (1014 μΧ). Αλλά ο Βογομιλισμός δεν εξαφανίστηκε, αντίθετα εξαπλωνόταν όλο και περισσότερο ανάμεσα στους δυσαρεστημένους Σλάβους κυρίως της Βαλτικής.
Στα τέλη του 11ου αι. μΧ η αίρεση γνώρισε έξαρση χάρη στο "μοναχό" Βασίλειο και στους 12 "αποστόλους" του. Αυτός "ο Αρχισατράπης του Σατανιήλ με ένδυμα μοναχού" (Αλεξιάδα, Άννα Κομνηνή) παρέσυρε με τα κηρύγματα του αρκετά πλήθη -"Μεγάλο πλήθος είχε προσβάλει το μίασμα" (Αλεξιάδα)- και κατέστη απειλή για την αυτοκρατορία, εφόσον κήρυττε την ανυπακοή στις Αρχές. Ο Αλέξιος αποφάσισε τότε να χτυπήσει αποφασιστικά την αίρεση ξεκινώντας από την κεφαλή της. Αφού συνέλαβε το Βασίλειο, τον οποίο προηγουμένως παγίδευσε με έξυπνο τρόπο, τον παρέδωσε στις εκκλησιαστικές Αρχές, που αποφάσισαν την καταδίκη του. Ο καταδικασμένος σε θάνατο Βασίλειος δέχτηκε τη μοίρα του, δηλαδή να καεί στην "καθαρτική" πυρά, παρά να προδώσει τα πιστεύω του. Για τους Βογόμιλους ο θάνατος ήταν "κάτι σαν ύπνος, χωρίς πόνο, κατά τον οποίο ενδύπνται στην αθάνατη φύση του Ιησού". Έτσι, προτιμούσαν ν' αφεθούν στην πυρά, παρά να προδώσουν τις ιδέες τους. Εκτός από την "πειθώ" της πυράς, ο Αλέξιος κάλεσε και το λόγιο μοναχό Ευθύμιο Ζυγαβηνό ν' αντικρούσει θεωρητικά την αίρεση και το έκανε γράφοντας τη δογματική Πανοπλία.
Στη διάρκεια του 12ου αι. ο βογομιλισμός συρρικνώθηκε κάπως στην ύπαιθρο, αλλά δεν εξουδετερώθηκε. Αντίθετα άρχισε να γνωρίζει διάδοση στις πόλεις, ακόμη και στο ίδιο το Άγιον Όρος! Το 1140 μΧ η Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης διέταξε να καούν στην πυρά τα γραπτά του Κωνσταντίνου Χρυσομάλλη, τα οποία, αν και διαβάζονταν μετά μανίας στα μοναστήρια, εμφορούνταν με βογομιλικές ιδέες. Την ίδια εποχή καθαιρέθηκαν επίσκοποι, ακόμη και ο ίδιος ο Πατριάρχης Κοσμάς (1147), με την κατηγορία ότι ευνόησε τον βογομιλικό μοναχό Νίφωνα. τελικά ο βογομιλισμός χτυπήθηκε σκληρά και συντονισμένα από τους αρχηγούς των βαλκανικών κρατών και βασιλέων κι άρχισε σταδιακά να παρακμάζει σ' όλη τη Βαλκανική Χερσόνησο, εκτός από μια περιοχή στα βορειοδυτικά της, τη Βοσνία.
Στα βουνά και στις κοιλάδες της Βοσνίας, που βρισκόταν από τότε ακόμη ανάμεσα στον καθολικισμό και στον ορθόδοξο κόσμο, αυτή η γνωστικιστικού τύπου νεομανιχαϊστική αίρεση ρίζωσε βαθιά και μάλιστα για αρκετό καιρό. Για πρώτη φορά η "γνώση" μπαίνει στο προσκ'ηνιο της ιστορίας, ιδρύει τη δική της Εκκλησία και γίνεται και η ίδια κοσμική δύναμη. Αφήνει τα χνάρια της στο 'μιαρό κόσμο της ύλης", με τα περίφημα ταφικά μνημεία στις σκεπασμένες πλέον με μούσκλια νεκροπόλεις Ράντιμιλ, Τσίτσεβο, Όντοβο, Μπολιούνι κα. οι βασιλιάδες της χώρας, όπως ο Μπαν Κούλιν (1180-1204) και κυρίως ο βασιλιάς Τβρτκο (14ος αι), αγκαλιάζουν τη λεγόμενη "Βοσνιακή Εκκλησία", που γίνεται όχημα ανεξαρτησίας από την επικυριαρχία της Ορθόδοξης Σερβίας και -κυρίως- της Καθολικής Ουγγαρίας. Βυθισμένη στην "αιρετική πλάνη" για σχεδόν τρεις αιώνες, η Βοσνία αποτέλεσε το καταφύγιο των διωκόμενων αιρετικών της Ευρώπης και κυρίως των Καθαρών. τελικά η "Βοσνιακή Εκκλησία", που επιβίωσε αντιστεκόμενη ως τα μέσα του 5ου αι., υποτάχθηκε στους επελαύνοντες Οθωμανούς. Και τότε συνέβη το πρωτοφανές για τα ευρωπαϊκά δεδομένα φαινόμενο του μαζικού προσηλυτισμού στο Ισλάμ των οπαδών της. Σε πρώτη φάση πέρασαν στο ισλάμ φεουδάρχες της χώρας, προκειμένου να μην απολέσουν τα κτήματα και τα προνόμια τους αλλά και για να εκδικηθούν τους γείτονες Ούγγρους εναντίον των οποίων πολεμούσαν αιώνες (η μετέπειτα οθωμανική κατάκτηση της Ουγγαρίας είναι έργο κυρίως των Βόσνιων, πρώην Βογόμιλων, μπέηδων). τη μεταστροφή των ευγενών ακολούθησαν και οι Σλάβοι της Βοσνίας, που ελκυόμενοι από την ενεικονική ισλαμική θρησκεία, εξισλαμίστηκαν μαζικά (15ος αι.), σε σημείο ώστε η αίρεση να εξαφανιστεί οριστικά από την περιοχή (17ος αι.). Από αυτούς τους εξισλαμισμένους Βογόμιλους προέρχονται και οι σημερινοί Σλάβοι Μουσουλμάνοι της Βοσνίας.
Ωστόσο, πολύ πριν ο Βογομιλισμός παρακμάσει κι εξαφανιστεί (όχι όμως οριστικά, εφόσον ιδεολογικά κατάλοιπα του ανιχνεύονται ακόμη και σήμερα στην.. αναρχική τάση των βαλκανικών λαών), κατάφερε να διαδοθεί στη Δύση και να αποτελέσει το πνευματικό και ιδεολογικό υπόβαθρο των Καθαρών, καθώς και άλλων νεομανιχαίστικών αιρέσεων της Ευρώπης. Αλλάζοντας λοιπόν όνομα, ο Βογομιλισμός διαδώθηκε στη Λομβαρδία (Παταρίνοι), στη Νότια Γαλλία (Καθαροί ή Αλβιγήνοι) και μέσα από την επίδραση αυτού του αιρετικού κόσμου ξεπήδησαν οι αιρέσεις των Χουσιτών (Βοημία) και του Τζον Γουίκλιφ (Αγγλία), που άνοιξαν το δρόμο στο μετέπειτα Προτεσταντισμό. Με ποιο τρόπο όμως πραγματοποιήθηκε αυτή η ευρεία διάδοση του βογομιλικού Νεομανιχαϊσμού στη Δύση; Ο ένας τρόπος ήταν οι πολυάριθμοι προσκυνητές, που, κατευθυνόμενοι στους Άγιους Τόπους, διέρχονταν μέσα από βογομιλικές περιοχές της Βαλκανικής (ο πιο συνηθισμένος δρόμος τότε ήταν μέσω του ρου του Δούναβη και κατόπιν μέσω Θράκης) και κατά τη διαμονή τους εκεί επηρεάστηκαν από βογομιλικές πεποιθήσεις. Ο άλλος τρόπος ήταν οι Σταυροφορίες, εφόσον είναι γνωστό ότι αρκετοί αγανακτισμένοι Σταυροφόροι ασπάστηκαν το Βογομιλισμό. Αλλά και οι ίδιοι οι Βογόμιλοι άρχισαν να διεισδύουν δυτικότερα ήδη από τον 11ο αι. Μεμονωμένα ή με οργανωμένες "ιεραποστολές", οι Βογόμιλοι διείσδυσαν στη βόρεια Ιταλία, στη νότια Γαλλία (Προβηγκία) και στην κεντρική ευρώπη. Το 1167 ο επίσκοπος των Βογόμιλων Νικήτας, όταν επισκέφτηκε τη Λομβαρδία και τη Ν. Ιταλία, λέγεται ότι βρήκε εκεί 11 επισκοπάτα (1 στη Β. Γαλλία, 4 στη Ν. Γαλλία και 6 στην Ιταλία). Με το κήρυγμα του Νικήτα ενισχύθηκε το κίνημα των Καθαρών κι η επιρροή τους αυξήθηκε. η Βογομιλική επίδραση κυρίως στη Γαλλία φαίνεται και μέσα από τη λέξη Bougre, που είναι παραφθορά της λέξης Bulgarus (Βούλγαρος), μια λέξη που υποδεικνύει περιφρονητικά τον "αποτρόπαιο αμαρτωλό". Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που στη δύση ο οπαδός του Βογομιλισμού ταυτιζόταν σχεδόν πάντα με το Βούλγαρο. Αυτοί λοιπόν οι Bulgari/Bourges έμειναν τελικά γνωστοί στη Γαλλία ως Καθαροί.
Αν και οι Καθαροί τελικά εξολοθρεύτηκαν, όχι όμως παντελώς, συνέβαλαν στη δημιουργία του Προτεσταντικού υπόβαθρου στη δυτική Ευρώπη. Η βογομιλική επίδραση πάνω στους Καθαρούς, και μέσω αυτών στους μετέπειτα Προτεστάντες, έγκειται κυρίως στην προσπάθεια διάδοσης και ανάγνωσης της Βίβλου και σε άλλες γλώσσες, πέραν των "ιερών" (Εβραϊκά, Ελληνικά και Λατινικά). Από την άλλη, η απόρριψη από τους Βογόμιλους και τους άλλους αιρετικούς της μετά θάνατον ζωής, η οποία αποτελεί τη βάση του Χριστιανισμού, αλλά και των ελέω του Θεού αυταρχικών καθεστώτων, δημιούργησε το πνευματικό υπόβαθρο του σύγχρονου μοντέλου της δυτικής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Δρα Δημήτρη Μιχαλόπουλο, "ολόκληρη η ιστορία της ανθρώπινης σκέψης είναι δυνατόν να εκληφθεί ως προϊόν 'διαλεκτικής' μεταξύ του κατά πόσον το 'κέντρο βάρους' της ύπαρξης βρίσκεται στην επίγεια ζωή ή στην άλλη". Οι Βογόμιλοι και οι στενοί συγγενείς τους, οι Καθαροί, πίστευαν ότι η Βίβλος έπρεπε να διαδίδεται σε "λαϊκή γλώσσα" και όχι σε λόγια ή σε "ιερή" γλώσσα, γνωστή μόνο σε λίγους. Αυτό αποτέλεσε και τη βασική απαίτηση των Καλβινιστών, που ιστορικά συνδέθηκε στενά με τη Δημοκρατία. αυτοί οι μακρινοί επίγονοι των Γνωστικών (Προτεστάντες) σχεδόν κατέληξαν σ' ένα "Χριστιανισμό χωρίς τον Χριστό", πλησιέστερο προς τον Ιουδαϊσμό, παρά προς τη χριστιανοκεντρική Ορθοδοξία. Ο κρίκος του γνωστικιστικού "όφεως", που ξεκίνησε από την Ανατολή κι έφτασε στη Δύση, είναι οι Βογόμιλοι, αυτοί οι παράξενοι αιρετικοί των Βαλκανίων που συνεχίζουν να στοιχειώνουν τη χερσόνησο μας.
Η ουσία παραμένει μία : οι βογομιλικές επιδράσεις στις μάζες των δυσαρεστημένων της Δύσης συνετέλεσαν καθοριστικά στη δημιουργία του κινήματος των Καθαρών, που θα λειτουργούσαν ως ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της παπικής εξουσίας. Αντιδρώντας σ' αυτόν τον απρόσμενο κίνδυνο, ο Πάπας υποκίνησε Σταυροφορία εναντίον των Καθαρών, που κατέληγε στην άλωση του κάστρου του Μονσεγκύρ και στους θρύλους για την "εξαφάνιση" του Άγιου Δισκοπότηρου, θρύλους που κέντρισαν το ενδιαφέρον των πάσης φύσεως αναζητητών του περίφημου Γκράαλ...
Το έκτο μέρος ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ - Καθαροί, οι "αιρετικοί" της γνώσης και της αγνότητας, εδώ: http://fysikidrasi.blogspot.gr/2013/10/6.html
Το πέμπτο μέρος ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ - Ναΐτες ιππότες, η πρώτη μυστική αδελφότητα, εδώ: http://fysikidrasi.blogspot.gr/2013/10/5.html
Το τέταρτο μέρος ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ - Ναΐτες Ιππότες, η πρώτη μυστική αδελφότητα, εδώ: http://fysikidrasi.blogspot.gr/2013/10/4.html
Το δεύτερο μέρος ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ -Ναΐτες Ιππότες, η πρώτη μυστική αδελφότητα, εδώ: http://fysikidrasi.blogspot.gr/2013/10/2_24.html
Το πρώτο μέρος ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ - Τι είναι - Πότε ξεκινάν ιστορικά - Πως λειτουργούν, εδώ: http://fysikidrasi.blogspot.gr/2013/10/1_24.html
Πηγή : Μυστικές εταιρίες, εκδόσεις Αρχέτυπο, σελ.33-38
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου