Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2013

Συστημική αναπαράσταση & αρχέτυπα - Μια καρποφόρα συνέτευξη


Ο ιδρυτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Hellinger Ελλάδας Δημ. Σταυρόπουλος παρουσίασε τον Απρίλιο του 1999 στην 1η Διεθνή Συνάντηση Συστημικής Αναπαράστασης, ‘Ο Ιδιος Ανεμος Υψώνει Πολλούς Αετούς’, Wiesloch/Γερμανία, την πρώτη εργασία που συνδέει την Σ.Α. με την Αρχαία Ελλάδα. Το θέμα ήταν οι Εμπλοκές και οι Λύσεις που προτείνονται από την Αρχαιοελληνική Μυθολογία και Τραγωδία σε σύγκριση με την Συστημική Αναπαράσταση (βλέπε Δ. Σταυρόπουλος, Η Επιστροφή, εκδ. Κλωθώ, Αθήνα 2007). Ετσι τέθηκε ήδη ως στόχος η αποκάλυψη των Αρχαιοελληνικών Αρχετύπων που αφορούν στην Ψυχοθεραπεία γενικότερα. Η εργασία αυτή συνεχίστηκε με μια ομάδα ελλήνων ψυχολόγων και συστημικών θεραπευτών, που θέλησαν να ερευνήσουν τα Αρχέτυπα μέσω της Συστημικής Αναπαράστασης (Σ.Α. από εδώ κ.ε.), και να διευρύνουν την πρακτική τους με την εφαρμογή της νέας γνώσης.


Αρχέτυπα θεωρούνται κατά τον Κ. Jung, τα φυσικά ή θεϊκά πρότυπα που καθορίζουν ως νομοτέλεια το γίγνεσθαι. Διαπερνούν δε τους αιώνες μέσα στην συλλογική μνήμη και ενεργοποιούν την εκδήλωση αντίστοιχων με τις δικές τους στάσεων, συμπεριφορών και αίσθησης του κόσμου. Η Σ.Α. αποκαλύπτει και αποκωδικοποιεί τις κρυμμένες δυναμικές των Αρχετύπων, δίνοντας μιαν εκ βάθους νέα αντίληψη στην θεραπευτική διαδικασία. Η ελληνική παράδοση βρίθει από τέτοιες οντότητες και τις έχει αναδείξει και υμνήσει μέσα από μια πλούσια μυθολογία, μια διαχρονική επική ποίηση και, κυρίως, μέσα από το δράμα– τραγωδία αλλά και κωμωδία.

Η Σ.Α. είναι μια καινοτομική πρόταση θέασης του ανθρώπου σε συνάρτηση με τις ομάδες επιρροής όπου γεννιέται και εντάσσεται. Ο μεγάλος σύγχρονος φιλόσοφος και ψυχοθεραπευτής Bert Hellinger την συνέλαβε, την θεμελίωσε και, μάλιστα, την εξελίσσει συνεχώς έως σήμερα. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι ότι αβίαστα και αξιόπιστα φέρνει στην επιφάνεια εικόνες από ένα εξεταζόμενο ανθρώπινο σύστημα, ενεργοποιώντας το πεδίο μνήμης του (βλ. ‘Μορφογενετικά Πεδία’, R. Sheldrake). Οι εικόνες αυτές εντοπίζουν και εμφανίζουν ό,τι έχει διαταραχτεί και χωριστεί στο παρελθόν με ανεξίτηλες, αν και ασυνείδητες, επιπτώσεις σε ορισμένα μέλη του. Η συστημική αναπαράσταση επιτρέπει την ανάγνωση και την εμφάνιση της δυναμικής του αντίστοιχου οικογενειακού ‘έπους’.

Με αυτήν την εμπειρία δεδομένη μετά από πλήθος επιβεβαιωμένων γεγονότων, που ανασύρθηκαν μέσω της εφαρμογής της Σ.Α. στην ευρύτερη συστημική θεραπευτική, ο Δημήτρης Σταυρόπουλος, μαζί με ομάδα συναδέλφων, και την συντάκτρια αυτού του άρθρου ανάμεσά τους, σκέφτηκαν να εφαρμόσουν την μέθοδο και στα Αρχαιοελληνικά Αρχέτυπα μιας και έτσι ή αλλιώς εκπορεύονται και αυτά από συστήματα και αντίστοιχα οικογενειακά έπη. Εδώ, δηλαδή, διαφοροποιήθηκε κάπως η αντίληψη των αρχετύπων από την θέαση του Karl Jung και η προσοχή επικεντρώθηκε περισσότερο, τουλάχιστον για εμάς τους Έλληνες, στην ύπαρξή τους ως ‘πρότυπων’ προγονικών μορφών.



Στο ΕΙΣΑ η εργασία με τα Αρχέτυπα σκοπό έχει να αναδείξει αυτή την εργασία, που στοχεύει στην αποκωδικοποίηση των εγγραμμάτων τους εντός μας και όχι, φυσικά, στον γραμματολογικό επαναπροσδιορισμό τους. Εμείς εργαζόμαστε με τα Αρχέτυπα σαν βαθιά ‘παραδείγματα’, σαν φιλοσοφική και θεραπευτική αντίληψη ύπαρξης και δράσης. Δεν είμαστε αρχαιολόγοι ή φιλόλογοι, παρ’ όλο που θησαυρίζουμε την συνδρομή τους, ούτε ρομαντικοί ή πείσμονες αρχαιολάτρες, παρ’ όλο που υποκλινόμαστε στην σοφία που μας κληροδοτήθηκε.

Στην διαδικασία προσέγγισης και επεξεργασίας των αρχετύπων, ο Δ. Σταυρόπουλος αρχικά παρατήρησε και συνέχεια επέτρεψε και παρότρυνε μιαν αυτενέργεια των μελών της ομάδας, καλώντας όποιον συγκινείται καθ’ οιονδήποτε τρόπο να συμμετάσχει ως εκπρόσωπος στο δρώμενο. Αυτός ο τρόπος συμμετοχής σιγά σιγά θεσμοθετήθηκε και μάλιστα ονομάστηκε από τον ίδιο «Ομαδική Συνήχηση» και «Συνήχηση του Πεδίου (της Αναπαράστασης)». 

Είναι, δηλαδή, η ανταπόκριση της ομάδας στις δονήσεις του ερευνώμενου πεδίου, η συν-κίνηση, που σιγά σιγά μετέτρεπε την αντίληψή μας για το εύρος κάλυψης της Σ.Α. και μας καθιστούσε όλο και πιο προσεκτικούς για το βάθος πληροφορίας που αγγιζόταν. Έτσι, στο Ινστιτούτο Hellinger Ελλάδας, η εφαρμογή της Σ.Α. έπαιρνε όλο και περισσότερο αυτήν την μορφή του κοσμικού ηχείου, όπου ο καθένας, με σεβασμό σε αυτό που γίνεται και είναι, μετέχει σύμφωνα με την δόνηση που τον αγγίζει και/ή τον διακινεί και παρακινεί.

Η διεύρυνση της εκπροσώπησης, που γινόταν σχεδόν εκ του ασφαλούς στις Ομάδες Αρχετύπων, μιας και δεν είχαμε τον περιορισμό από τα μέλη μιας συγκεκριμένης υπό έρευνα οικογένειας, πρόσθεσε ιδιαίτερες αποχρώσεις στο μυητικό και θεραπευτικό κάλεσμα των Αρχετύπων, τα οποία επιτέλους (και μετά από αιώνες) μπορούσαν να εκφραστούν καθεαυτά στην διάρκεια της αναπαράστασης και όχι απλώς νοητικά να επισημανθούν ή να ερμηνευτούν (το μεγάλο παράπονο και έλλειμμα του Karl Jung).

Στα πλαίσια αυτής της βιωματικής ελευθερίας που πρόσφερε η συμμετοχή, διαπιστώσαμε πως υπήρχε ακόμη και άνεση μεταβολής της εκπροσώπησης στην διάρκεια της ίδιας αναπαράστασης. Αυτή η μεταβολή, που αρχικά μας προβλημάτισε, σύντομα οδήγησε στην διαπίστωση ότι ‘εκπροσωπούσε’ καθαυτή την δυναμική της υπόθεσης που ξετυλιγόταν. Έδινε δηλαδή ταυτότητα, έστω και παροδική, στις δυνάμεις που συμμετείχαν στην διαδρομή από το αφανές στο εμφανές, από την ενέργεια στην πύκνωσή της έως το ορατό αποτέλεσμα! Και μας πρόσφερε την οπτική παρακολούθηση της δυναμικής, που οδηγεί τελικά στην εμφάνιση μιας κατάστασης, μιας συμπεριφοράς, μιας σχέσης. 

Μετά από την αλληλουχία των διαφορετικών εκπροσωπήσεων από το ίδιο άτομο στην διάρκεια μιας και μόνης αρχετυπικής αναπαράστασης, μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε πώς, π.χ. , οι ποιότητες της τιμωρίας μεταβάλλονταν σε ποιότητες επιείκειας και τελικά έπαιρναν την μορφή του επιλεγόμενου συντρόφου... Ή πως η επιλογή συντρόφου, σε άλλες περιπτώσεις, ήταν μια επιλογή θεραπείας από το σύστημα προέλευσης του επιλέγοντος, που ‘εντόπισε’ στο σύστημα του επιλεγόμενου ομοιότητες σε ελλείμματα ή αποκλεισμούς, που αντιστοιχούσαν στα παρόμοια δικά του! 

Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι διαδοχικές αλλαγές ταυτότητας της εκπροσώπησης υποδηλώνουν τα ‘κρυμμένα’ στάδια μεταμόρφωσης που συνθέτουν ένα, άδηλο για την ματιά μας, γενεσιουργό οδοιπορικό προς την εμφάνιση ενός γεγονότος. Κι αυτό το ονομάζουμε «δυναμική» πίσω από τα γεγονότα, που είναι καθαυτή μια πνευματική κίνηση. Και επειδή μάλιστα όλοι μας είμαστε απείρως πιο ελεύθεροι να εκφράσουμε κάτι ‘ουδέτερο’ και ‘μακρινό’, ξένο στην επιφάνεια από την δική μας βιογραφία, η συλλογή πολύκροτου υλικού σχετικά με τα πρότυπα και την δυναμική συμπεριφορών και πράξεων συνεχώς διευρυνόταν.



Η εργασία με τα Αρχέτυπα προσφέρει επιπρόσθετα στους συμμετέχοντες εξοικείωση με τις διαδικασίες μύησης. Όλη αυτή η σχεδόν αστραπιαία μετάβαση μέσω εκπροσώπησης σε πεδία χιλιάδων χρόνων πίσω εμπεριέχει και μιαν αυτόματη κατάφαση στους προγόνους που κατακλύζουν αυτήν την διαδρομή, ένα διαχρονικό, μέγα ‘Ναι’ σε ό,τι έχει προηγηθεί κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες και με οποιοδήποτε τίμημα ή κόστος ή κέρδος. Η ιερότητα αυτής της αίσθησης είναι καταλυτική και αναδεικνύει την συμμετοχή σε βαθιά πνευματική κίνηση, που η συναντίληψή της οδηγεί μέχρι και σε συναισθήματα δέους. Είναι προφανές ότι είχαμε έρθει σε επαφή με μια βαθιά πηγή υπαρξιακής πληροφορίας, που μας εξέπληττε και ταυτόχρονα μας ειρήνευε οδηγώντας μας σε μια γαλήνια ταπεινότητα.

Όλο αυτό το νέο υλικό, ουσιαστικά την νέα αυτή προσέγγιση, ο Δ. Σταυρόπουλος την έχει παρουσιάσει σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά συνέδρια ως (α) έναν νέο τρόπο (modus) διεξαγωγής της Σ.Α. με την ονομασία «Ομαδική Συνήχηση» και «Συνήχηση Πεδίου» και (β) μια νέα θεραπευτική πρόταση μέσω των αρχετύπων, την οποία και ονόμασε το «Ελληνικό Παράδειγμα». Την σύνθεση των δυο ονομάσαμε «Βιωματική Συστημική».

Αυτή η θεραπευτική πρόταση έχει στενή συνάφεια με την αρχαιοελληνική στάση απέναντι στην θεραπεία ως δρόμο και την ίαση ως στόχο, που κυρίαρχα περνά μέσα από το ‘γνώθι σεαυτόν’ προκειμένου να προσεγγιστεί εσωτερικά η δύναμη του ανθρώπου για αυτοϊαση, το ‘σθένος’ έναντι της ‘ασθένειας’. Πρόκειται για την βαθύτερη επαφή με τον «Εσωτερικό Θεραπευτή».



Ας θυμηθούμε τον μέγα φιλόσοφο Παρμενίδη, του οποίου η σχολή ονομαζόταν ‘Ιατρείο’ και οι μαθητές του ‘Ιατροί’. Για αυτούς, η φιλοσοφία, η κοσμοαντίληψη του καθενός και ο βίος σε συμφωνία και αρμονία με αυτήν την σύλληψη αποτελούσε θεραπευτικό μέσο. Αυτό, λοιπόν, το πρότυπο εισάγει στα τρέχοντα επιστημονικά δεδομένα η «Βιωματική Συστημική» :  ο άνθρωπος, ως ολότητα καθώς και ως αναπόσπαστο μέλος ενός συστημικού ολογράμματος, θεραπεύεται συνδεόμενος με την σειρά των προγόνων και επιστρέφοντας στην ουσιαστική του ταυτότητα, μέσα από την αντίληψη ένωσης του εαυτού και του κόσμου, δηλαδή μέσα από μια διαδικασία Ολοκλήρωσης.

Η εργασία με τα Αρχέτυπα μέσω της Σ. Α. και της Ομαδικής Συνήχησης αποτελεί γέφυρα στην σύνδεση της Συστημικής Ψυχολογίας με τον Μύθο και τον Λόγο.  Διότι τα Αρχέτυπα εκπορεύονται και από τον Μύθο και από τον Λόγο.

Ο μύθος, σαν ‘μίτος της Αριάδνης’, εμπεριέχει την ύφανση, το ‘σχέδιο’ της ανθρώπινης διαδρομής, με τις μυστικές δεσμεύσεις σε εμπειρίες, που προέρχονται από την σειρά των προγόνων και του πολιτισμού. Του πολιτισμού που σύνθεσε η ίδια η βιογραφία  των προγόνων ως ιστορικό γίγνεσθαι. Αυτό το σχέδιο, ένα δίκτυο πληροφορίας βάσης, έχει αποτυπωθεί εντός μας ως συλλογικό ασυνείδητο. Ό,τι ανασύρεται διακριτικά και εκφράζεται βιωματικά διευρύνει την ατομική αντίληψη και την προσανατολίζει στην επανασυγκρότησή της σε ένα νέο επίπεδο, που απαιτεί νέα δομή, νέο ‘όνομα’. Αυτή η μετάβαση από το ένα επίπεδο στο άλλο καλεί τον Λόγο, για να της εξηγήσει τον εαυτό της. Καλεί μάλιστα τον Λόγο ως θεϊκή παρουσία και έμπνευση, που εξασφαλίζει και επιβεβαιώνει την συγκρότηση της νέας δομής, προσφέροντάς της Υπόσταση και Όνομα.



Συμπεριλαμβάνοντας τα Αρχέτυπα ως έκφραση και αναγωγή, η Συστημική Επιστήμη εμβολιάζεται με τον Μύθο, μιαν εναργή, δηλαδή, και ζώσα αναφορά στο  ‘γίγνεσθαι’, και ενδυναμώνεται μυστικά από τον Λόγο, εφόσον επαναδομείται. Στην περίπτωση αυτής της ευτυχούς ενσωμάτωσης και συνακόλουθα μεταμόρφωσης, ο Λόγος βρίσκεται στην αρχική του θέση, στο ‘εν αρχή ήν ο Λόγος...’, εκεί όπου πραγματικότητα είναι το ίδιο το Όνομα – το σύμφυτο της Δημιουργίας.

Αυτό, βέβαια, δεν αποκλείει καθόλου και την λειτουργία ή την αναφορά του Λόγου ως ‘λογική’ ή ως ‘σωρευμένη και σύνθετη επιστημονική γνώση’ – εκδοχή που κατ’ εξοχήν, αλλά δυστυχώς περιοριστικά, υιοθετείται ως η ‘μόνη οδός’ για την επιστημονική κοινότητα των τελευταίων 2-2,5 αιώνων…

Πηγή : Αναπαράσταση.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου